TP Cần Thơ xác định tạo quỹ đất sạch là một trong những giải pháp trọng tâm nhằm đáp ứng yêu cầu thu hút đầu tư, góp phần vào sự phát triển chung của thành phố hiện nay. Nhìn chung, nhu cầu sử dụng đất cho các dự án về cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế-xã hội là rất lớn, song công tác tạo quỹ đất sạch còn gặp không ít khó khăn. Do đó, các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý đất đai cho rằng cần có những cơ chế phù hợp về xây dựng, quản lý quy hoạch, cơ chế tài chính… để tạo quỹ đất sạch phục vụ thu hút đầu tư.

San lấp mặt bằng, thi công hạ tầng tại Khu đô thị tái định cư Cửu Long, quận Bình Thủy.

Thực trạng

Theo các chuyên gia, quỹ đất sạch được hiểu là quỹ đất đã được Nhà nước thu hồi đất, thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, giải phóng mặt bằng theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được phê duyệt. Ông Phạm Duy Tín, Giám đốc Trung tâm Phát triển Quỹ đất TP Cần Thơ, cho biết: Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tạo quỹ đất sạch để khai thác theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất, đấu giá cho thuê đất và giao đất có thu tiền sử dụng đất được lãnh đạo thành phố quan tâm, nhưng do ngân sách thành phố còn hạn chế nên việc đầu tư tạo quỹ đất sạch không nhiều. Khai thác tạo quỹ đất sạch của thành phố chỉ tập trung vào một số khu đất do Nhà nước quản lý. Quá trình thu hồi đất, tạo quỹ đất sạch cũng gặp không ít khó khăn trước hoạt động đầu cơ đất đai, xây dựng trái phép đối phó quy hoạch. Hành động đầu cơ đất đai này không chỉ làm chậm tiến độ dự án mà còn tăng thêm chi phí trong quá trình giải phóng mặt bằng.

Theo Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, kể từ khi thực hiện Luật Đất đai 2003, mới chỉ có Đà Nẵng thực hiện tốt cơ chế Nhà nước thu hồi đất theo quy hoạch và đã sử dụng chỉ nguồn thu từ đất để phát triển thành phố theo hướng hiện đại để trở thành một thành phố đáng sống như hiện nay. Một số tỉnh, thành khác đã thử nghiệm mô hình của Đà Nẵng nhưng thất bại bởi 3 lý do: Một là do quy hoạch thiếu chất lượng nên không thu hút được nhà đầu tư; Hai là không có nguồn kinh phí từ ngân sách để thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Ba là quỹ đất đã thu hồi nhưng không được đưa vào sử dụng gây lãng phí đất đai và áp lực xã hội rất lớn lên chính quyền địa phương. Đối với Luật Đất đai 2013, dù đã được triển khai 4 năm nhưng việc thu hồi đất theo quy hoạch để đưa ra đấu giá vẫn chưa được triển khai rộng khắp ở các địa phương. Thu hồi đất cho dự án của nhà đầu tư được chỉ định vẫn là cơ chế phổ biến. Như vậy, vẫn đang tồn tại nhiều thách thức lớn làm cho cơ chế này chưa phát huy được ưu điểm để trở thành phương thức chủ đạo trong chuyển dịch đất đai.

 Cần cơ chế thông thoáng

Khoa Luật, Trường Đại học Cần Thơ hiện là đơn vị được giao thực hiện Đề tài nghiên cứu về “Giải pháp hoàn thiện cơ chế tạo quỹ đất sạch nhằm thu hút đầu tư phục vụ phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn TP Cần Thơ. Đề tài đã tiến hành khảo sát khoảng 900 nhân khẩu với 150 căn nhà bị ảnh hưởng bởi 2 Dự án là Khu đô thị mới Võ Văn Kiệt (phường Long Hòa và Long Tuyền, quận Bình Thủy) và Khu tái định cư nhà nước quản lý tiếp giáp đường Trần Hoàng Na nối dài (thuộc địa bàn phường Hưng Lợi, quận Ninh Kiều). Có 16,5% người dân được khảo sát mong muốn chỉ được bồi thường bằng đất; 56,2% mong muốn được bồi thường kết hợp cả 2 phương thức là vừa nhận tiền bồi thường vừa được nhận một phần đất khi Nhà nước thu hồi đất; 25,6% mong muốn chỉ bồi thường bằng tiền. Có 73,5% người dân biết việc nhà nước thu hồi đất tạo quỹ đất sạch thu hút đầu tư; 34,7% trong số đó trả lời biết rất rõ. Bên cạnh, cũng còn đến 25,6% trả lời họ không biết quy định về việc Nhà nước thực hiện thu hồi đất tạo quỹ đất sạch thu hút đầu tư. Từ kết quả nghiên cứu này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Trung Hiền, Phó Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Cần Thơ, cho rằng: Trong quá trình thu hồi đất, việc bồi thường thiệt hại bằng tiền sẽ tạo sự linh hoạt hơn và phản ánh rõ ràng mức độ tương xứng các thiệt hại. Công tác tuyên truyền về ý nghĩa các dự án tạo quỹ đất sạch cần được đẩy mạnh nhằm tạo được sự đồng thuận cao trong nhân dân khi tiến hành thu hồi đất, đảm bảo cho người dân có thể tiếp cận với các thông tin chính thức, chính thống.

Hiện nay, việc tạo quỹ đất sạch ở TP Cần Thơ được thực hiện theo các quy định của Nhà nước và địa phương chưa có cơ chế đặc thù để tạo quỹ đất sạch. Ông Phạm Duy Tín, Giám đốc Trung tâm Phát triển Quỹ đất TP Cần Thơ, chia sẻ: Trong việc khai thác quỹ đất, cần có cơ chế tài chính thông thoáng, đảm bảo xoay vòng nguồn vốn đầu tư theo hướng giao quyền cho Trung tâm Phát triển Quỹ đất chủ động về vốn đầu tư cũng như duy trì hoạt động thường xuyên. Phát triển quỹ đất để góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế-xã hội của địa phương nên đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị chứ không chỉ là trách nhiệm của riêng Trung tâm Phát triển Quỹ đất. Do đó, UBND các cấp và các đoàn thể cần tuyên truyền vận động để người dân hiểu rõ bản chất của các dự án cần triển khai, dự án khai thác quỹ đất được nhà nước đầu tư kết cấu hạ tầng cho mục đích cộng đồng, vì lợi ích chung của địa phương, không giống với những dự án tư nhân khác. l

Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng: Cơ hội phát triển đất đai dựa vào thị trường là rất lớn. Các địa phương trong đó có TP Cần Thơ có thể dựa vào  kinh nghiệm chủ yếu của nước ngoài là nâng cao năng lực của tổ chức phát triển quỹ đất, chuyển sang hình thức là một doanh nghiệp nhà nước chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp toàn bộ đất công, kể cả đất nông nghiệp và phi nông nghiệp. Công cụ quy hoạch sẽ làm tăng giá trị đất đai gắn với cơ chế đóng góp tài chính từ các nhà đầu tư hạ tầng, các tổ chức kinh tế, người dân để thực hiện quy hoạch và hưởng lợi từ quy hoạch. Quy hoạch đô thị, quy hoạch sử dụng đất sẽ đưa ra kịch bản phát triển làm giá trị đất đai tăng lên, làm tăng tính hấp dẫn để nhiều nhà đầu tư vào đất quan tâm. Bên cạnh đó, việc giao, cho thuê đất công phải được thực hiện theo cơ chế đấu giá đất đối với mọi trường hợp đưa đất công vào thị trường.

Bài, ảnh: MINH HUYỀN