Sau cuộc họp giữa các quan chức hôm 18-11, Trung Quốc và Nhật Bản đã không thể thu hẹp bất đồng liên quan đến những phát biểu gần đây của tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi về vấn đề Đài Loan.

Ông Masaaki Kanai (trái), lãnh đạo Vụ châu Á và châu Đại dương thuộc Bộ Ngoại giao Nhật Bản, rời đi sau cuộc họp ngày 18-11. Ảnh: Yonhap

Ông Masaaki Kanai, lãnh đạo Vụ châu Á và châu Đại dương thuộc Bộ Ngoại giao Nhật Bản, đã có cuộc hội đàm với người đồng cấp Trung Quốc Lưu Kính Tùng tại Bắc Kinh, nhằm xoa dịu căng thẳng ngoại giao đang leo thang giữa hai nước.

Căng thẳng nảy sinh khi Thủ tướng Takaichi phát biểu trước Quốc hội Nhật Bản hôm 7-11 rằng một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan, nơi chỉ cách đảo tiền tiêu Yonaguni ở phía Nam Nhật Bản khoảng 100km, sẽ được coi là “tình huống đe dọa sống còn của quốc gia” và Tokyo có thể kích hoạt phản ứng quân sự.

Bình luận trên đã châm ngòi phản ứng tức giận từ Trung Quốc, vốn luôn xem Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời và sẵn sàng sử dụng mọi biện pháp để thống nhất hòn đảo.

Hôm 18-11, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh cho biết trong cuộc hội đàm tại Bắc Kinh, phía Trung Quốc đã một lần nữa bày tỏ “phản đối mạnh mẽ” đối với phát biểu của bà Takaichi, đồng thời yêu cầu Nhật Bản rút lại những phát ngôn mà Bắc Kinh cho là không đúng đắn và chấm dứt mọi hành động gây phức tạp thêm trong các vấn đề liên quan đến Trung Quốc.

Tuy nhiên, Nhật Bản đã bác bỏ yêu cầu của Trung Quốc về việc thu hồi phát ngôn của bà Takaichi. Cùng ngày, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Minoru Kihara tái khẳng định những phát biểu của Thủ tướng Takaichi tại Quốc hội liên quan đến tình huống khẩn cấp về Đài Loan “không làm thay đổi lập trường lâu nay của chính phủ”, do vậy nữ lãnh đạo không có ý định rút lại những bình luận đó, theo hãng thông tấn Jiji.

Dù vậy, Chánh Văn phòng Nội các Kihara nhấn mạnh Nhật Bản vẫn “cởi mở với mọi hình thức đối thoại” với Trung Quốc. Bình luận này được đưa ra một ngày sau khi Bộ Ngoại giao Trung Quốc thông báo Thủ tướng Lý Cường không có kế hoạch gặp bà Takaichi bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 tại Nam Phi sắp tới.

Áp lực cho nền kinh tế Nhật Bản

Trong khi đó, nền kinh tế mong manh của Nhật Bản, vốn đã chịu ảnh hưởng bởi thuế quan của Mỹ và sự sụt giảm đầu tư vào bất động sản, lại phải đối mặt cú sốc do căng thẳng ngoại giao với Trung Quốc.

Phản ứng trước phát biểu của Thủ tướng Takaichi, Trung Quốc hôm 14-11 đã khuyến cáo công dân nước này không nên đến Nhật. Sau khuyến cáo này, 491.000 vé máy bay tới Nhật Bản đã bị hủy, tương đương 32% tổng lượng đặt chỗ. 

Khách du lịch từ Trung Quốc đại lục và Hong Kong chiếm khoảng 26% tổng lượng du khách đến Nhật Bản năm ngoái. Kể từ đầu năm 2025, du khách Trung Quốc đại lục là nhóm du khách nước ngoài lớn nhất đến Nhật với khoảng 5,7 triệu người, chiếm gần 23% tổng số du khách.

Theo Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Nomura, căng thẳng giữa hai cường quốc châu Á có thể khiến tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật giảm gần 1.800 tỉ yen (11,5 tỉ USD) trong một năm, tương đương mức giảm 0,29% GDP của nước này.

Lượng du khách Trung Quốc đại lục đến Nhật Bản trong năm 2013 từng giảm gần 8% so với năm 2012, thời điểm hai nước tranh chấp nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư mà đôi bên đều tuyên bố chủ quyền. Chuyên gia Kiuchi nhận thấy rủi ro tương tự đang xuất hiện trong tình hình hiện nay.

HẠNH NGUYÊN (Theo Kyodo News, Japan Times)