Andriy Yermak, Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine đã nộp đơn từ chức sau khi bị Cục Chống tham nhũng Quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố Chuyên trách Chống tham nhũng (SAPO) khám xét nhà hôm 27-11.

Theo tờ Keiv Independent, ông Yermak đang bị NABU điều tra trong một vụ án liên quan đến công ty độc quyền năng lượng hạt nhân nhà nước Energoatom - vụ án tham nhũng lớn nhất dưới thời Tổng thống Volodymyr Zelensky.

“Văn phòng Tổng thống sẽ được tái cơ cấu. Ông Yermak đã nộp đơn từ chức. Tôi đánh giá cao những nỗ lực của ông Yermak trong việc trình bày lập trường của Ukraine tại các cuộc đàm phán một cách rõ ràng và chính xác” - Tổng thống Zelensky thông báo. Ông Zelensky nhấn mạnh, ông Yermak đã nỗ lực hết mình để bảo vệ lợi ích Ukraine nhưng cần ra đi để tránh “những tin đồn và suy đoán” về vai trò của ông trong bê bối tham nhũng với số tiền lên tới 100 triệu USD tại Energoatom. 

“Cánh tay phải” quyền lực của ông Zelensky

Ông Yermak được ví như “cánh tay phải” của Tổng thống Zelensky và là nhân vật quyền lực thứ hai ở Ukraine, có sức ảnh hưởng lớn tại quốc hội, nội các cùng nhiều cơ quan then chốt khác.

Ông Yermak quen biết ông Zelensky từ năm 2010, khi 2 người còn làm trong ngành giải trí. Ông Zelensky khi ấy là diễn viên hài kiêm ngôi sao truyền hình, đồng thời giữ vai trò nhà sản xuất hàng đầu tại một kênh TV của Ukraine. Còn Yermak là luật sư giải trí.

Sau khi đắc cử năm 2019, Tổng thống Zelensky chọn ông Yermak làm cố vấn chính sách đối ngoại, phụ trách các vấn đề liên quan Nga và Mỹ. Tháng 2-2020, ông Zelensky bổ nhiệm ông Yermak làm Chánh Văn phòng Tổng thống.

Tổng thống Zelensky (phải) và ông Yermak. Ảnh: AFP

Từ lúc Nga mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” hồi cuối tháng 2-2022, ông Yermak trở nên “như hình với bóng” với Tổng thống Zelensky. Trong nhiều bức ảnh chụp ông Zelensky tại các sự kiện quốc tế, người ta dễ dàng nhận ra bóng dáng của Yermak, đó là người đàn ông cao lớn, thường đứng cạnh hoặc cúi xuống trao đổi với nhà lãnh đạo Ukraine.

Ông Yermak được xem như “cửa ngõ” dẫn đến tổng thống và là người kiểm soát phần lớn quyết sách trong nội bộ. Trước đây, quyền lực ông Zelensky được củng cố mạnh mẽ cũng nhờ "bàn tay sắt" của ông Yermak, nhiều người Ukraine thậm chí gọi đó là "kỷ nguyên của Yermak". Hầu hết quyết định bổ nhiệm nhân sự cấp cao ở Ukraine, bao gồm cả thủ tướng, đều được cho là chịu ảnh hưởng từ ông Yermak. “Ông ấy (Yermak) là người có ảnh hưởng lớn nhất lên Tổng thống và thông qua Tổng thống, định hình chính sách nhân sự trên phạm vi toàn bộ nhà nước” nhà phân tích chính trị Ihor Reiterovych nhận xét. Ông Yermak được cho là người đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ bất kỳ quan chức nào không phù hợp với chủ trương của Tổng thống hoặc trở nên quá ảnh hưởng, có khả năng trở thành đối thủ của ông hoặc ông Zelensky. Nổi bật là các cựu Tổng tư lệnh Valerii Zaluzhnyi, Ngoại trưởng Dmytro Kuleba và Phó Thủ tướng Oleksandr Kubrakov.

Danh tiếng chính trị và ngoại giao của ông Yermak đã được truyền thông quốc tế thừa nhận từ năm 2024 và tạp chí Time thậm chí bình chọn ông này, chứ không phải Tổng thống Zelensky, vào danh sách 100 nhân vật ảnh hưởng nhất thế giới năm 2024. 

Tuy nhiên, một cuộc thăm dò do Trung tâm Razumkov thực hiện hồi tháng 3 cho thấy khoảng 2/3 người dân Ukraine không tin tưởng ông Yermak. Dù vậy, ông vẫn là người đồng hành trung thành bên Tổng thống Zelensky trong suốt cuộc xung đột với Nga. Nhà phân tích chính trị Ukraine Volodymyr Fesenko bình luận: “Đối với ông Zelensky, việc ông Yermak ra đi chẳng khác nào mất đi cánh tay phải. Đó là cơn đau thực sự cả về thể chất và tinh thần”.

Khó khăn chồng chất  khó khăn

Việc ông Yermak từ chức có thể giáng đòn nặng nề vào Tổng thống Zelensky, bởi vụ bê bối có thể khiến dư luận Ukraine xói mòn niềm tin vào giới lãnh đạo và cho rằng nhiều quan chức cấp cao đang "rút ruột" ngân sách quốc phòng, năng lượng giữa lúc binh sĩ thiếu vũ khí ở chiến trường và người dân sống trong cảnh mất điện triền miên.

Việc ông Yermak rời vị trí cũng có thể gây ra hậu quả to lớn đối với vị thế đàm phán của Ukraine trong các cuộc đàm phán chấm dứt chiến sự với Nga, bởi ông là nhân vật then chốt trong quan hệ đối ngoại. Dù không phải ngoại trưởng nhưng ông được phương Tây xem là người phát ngôn quyền lực nhất của Kiev trong các vấn đề nhạy cảm nhất. Trong những năm đầu của cuộc xung đột, ông Yermak đóng vai trò then chốt trong kết nối với Mỹ và châu Âu, đặc biệt trong các nỗ lực vận động hỗ trợ quân sự.

Vài ngày trước khi từ chức, ông Yermak còn dẫn đầu phái đoàn Ukraine tại Geneva (Thụy Sĩ) trong các cuộc thảo luận về đề xuất hòa bình 28 điểm do Mỹ soạn thảo. Song song với vai trò là nhà đàm phán chính, ông Yermak còn là người chịu trách nhiệm phản hồi các đề xuất phức tạp trong khuôn khổ đàm phán đa phương. Vì vậy, việc ông từ chức được đánh giá là để lại khoảng trống rất lớn. Giới nghiên cứu chính trị nhận định rằng bất kỳ nhân sự nào kế nhiệm cũng phải mất thời gian dài để làm quen với mạng lưới đối tác quốc tế và các kênh tham vấn chiến lược đã được ông Yermak xây dựng trong nhiều năm.

Tuy nhiên, việc ông Yermak rời chức là một thắng lợi quan trọng đối với các nhà hoạt động chống tham nhũng tại Ukraine và nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ những thành viên chủ chốt trong liên minh chính trị của Tổng thống Zelensky. Và sự ra đi của ông Yermak còn mang ý nghĩa lớn đối với tiến trình hòa đàm với Mỹ và Nga, bởi ông này có quan điểm cứng rắn về lãnh thổ. Trong động thái cuối cùng trên cương vị trưởng đoàn đàm phán, ông Yermak tuyên bố dứt khoát rằng Ukraine sẽ không ký bất kỳ thỏa thuận nào nhượng lãnh thổ cho Nga - thách thức kế hoạch hòa bình của Mỹ.

Sự ra đi của ông Yermak mở đường cho các nhân vật ôn hòa hơn ở Ukraine tăng ảnh hưởng trong nhóm đàm phán. Tổng thống Zelensky cuối cùng có lẽ phải chấp nhận kế hoạch hòa bình do Mỹ đề xuất bởi vị thế của ông đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau vụ xì-căng-đan tham nhũng.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)