Hôm nay 24-11 là hạn chót để Iran và nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc và Đức) đạt được thỏa thuận cuối cùng về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Tehran. Tuy có một số tiến bộ tại vòng đàm phán nước rút, bắt đầu từ ngày 18-11 ở Áo, nhưng nhiều khả năng thời gian thương lượng sẽ phải kéo dài do vẫn tồn tại “những cách biệt lớn” như thừa nhận của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry hôm thứ bảy. Các nguồn tin châu Âu và Iran cũng nói rằng xác suất đạt được thỏa thuận cuối cùng vào hôm nay là “rất nhỏ”, thậm chí là “không thể”.
Sau khi ký thỏa thuận sơ bộ vào đúng ngày này năm trước, P5+1 và Iran đã liên tiếp tổ chức các vòng đàm phán với hy vọng tìm kiếm một thỏa thuận toàn diện nhằm chấm dứt 12 năm bế tắc xung quanh chương trình hạt nhân mà Tehran khẳng định là vì mục đích hòa bình, còn phương Tây thì lo ngại ẩn chứa tham vọng vũ khí nguyên tử. Tuy nhiên, cho đến hôm qua họ vẫn chưa có được tiếng nói chung trong hai vấn đề then chốt. Một là phương Tây muốn giới hạn số máy ly tâm của Iran trong khoảng 4.000-6.000 chiếc, trong khi Tehran muốn duy trì khoảng 20.000 máy, đồng thời lắp đặt thêm các máy ly tâm thế hệ mới có công suất cao gấp 2-5 lần so với loại hiện đang sử dụng. Hai là Iran đòi dỡ bỏ ngay lập tức và toàn bộ các lệnh trừng phạt chống nước này, còn phương Tây chỉ chấp nhận dỡ bỏ từng phần dựa vào kết quả đánh giá việc thực hiện các cam kết của Tehran.
Tuy các bên đều muốn sớm đạt được một thỏa thuận toàn diện nhưng dường như họ chưa sẵn sàng hoặc không thể nhượng bộ nhau. Tổng thống Mỹ Barack Obama đang gặp khó khăn với lưỡng viện quốc hội được kiểm soát bởi đảng Cộng hòa vốn hoài nghi “ý đồ thực sự” của Iran. Còn tại Tehran, Tổng thống Hassan Rouhani cũng chịu áp lực “không được lùi bước” từ quốc hội do phe bảo thủ chi phối. Nói như Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov thì tất cả các yếu tố đã được đặt sẵn trên bàn đàm phán và điều duy nhất còn thiếu là “quyết tâm chính trị”.
Theo Reuters, có thể nhóm 6 cường quốc và Iran sẽ cố gắng đạt được một thỏa thuận khung vào hôm nay, sau đó tiếp tục thương lượng thêm để có thỏa thuận cuối cùng trong vài tháng nữa. Tuy nhiên, một số nhà ngoại giao cảnh báo việc mở rộng thời gian lần nữa có thể khiến cuộc đàm phán kéo dài mãi mà không thể kết thúc (từng được gia hạn sau khi “lỡ hẹn” hạn chót hồi tháng 7).
Một khả năng khác, theo Bloomberg, là hai bên sẽ kéo dài vòng đàm phán hiện tại thêm vài ngày nữa như gợi ý của phía Iran với hy vọng thu hẹp được bất đồng vào giờ chót.
LÊ DÂN
