Nhật Bản quyết định đẩy nhanh kế hoạch chi 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho ngân sách quốc phòng, trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng quyết đoán hơn và Mỹ thúc giục các đồng minh tăng cường đầu tư cho quân sự.

Quốc hội Nhật Bản vừa thông qua ngân sách quốc phòng lớn nhất từ trước đến nay, khi phân bổ 2% GDP cho chi tiêu quân sự, sớm hơn 2 năm so với kế hoạch trước đó. Động thái này phản ánh mối đe dọa an ninh ngày càng lớn trong khu vực và áp lực gia tăng từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm buộc các đồng minh chi nhiều hơn cho quốc phòng.

Nhật Bản dự định đạt mục tiêu 2% GDP từ nay đến đầu năm 2028, nhưng tân Thủ tướng Sanae Takaichi, người có quan điểm cứng rắn về an ninh, đã đẩy nhanh tiến độ. Tuần trước, Quốc hội đã thông qua kế hoạch của bà Takaichi về việc rót thêm 1.100 tỉ yen (7,1 tỉ USD) cho quốc phòng, nâng tổng chi tiêu quân sự lên 11.000 tỉ yen trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3-2026.

Bước đi này đánh dấu sự thay đổi đáng kể đối với Nhật Bản, quốc gia trong nhiều thập kỷ đã giới hạn chi tiêu quốc phòng ở mức 1% GDP để duy trì các chuẩn mực hòa bình thời hậu chiến. Động thái mới cũng nhấn mạnh sự chuyển dịch mạnh mẽ mà Tokyo đã thực hiện kể từ năm 2022 nhằm tăng cường khả năng phòng thủ của mình.

Khu trục hạm Yubari của Nhật Bản thử nghiệm phóng tên lửa chống tàu ngầm. Ảnh: Kyodo News

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) từ lâu đã coi ngưỡng 2% là tiêu chuẩn để đánh giá mức độ nghiêm túc của một quốc gia đối với việc phòng thủ. Nhật Bản đang đặt mục tiêu cao hơn và bắt đầu lên kế hoạch cho một chương trình củng cố năng lực quân sự tham vọng hơn, một phần do những thay đổi trong khu vực.

CHDCND Triều Tiên đang mở rộng hệ thống vũ khí hạt nhân, trong khi Trung Quốc ngày càng tăng cường sức mạnh quân sự. Tháng trước, những phát biểu của Thủ tướng Takaichi xung quanh vấn đề Đài Loan tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc. 

Các chuyên gia nhận định kế hoạch chi tiêu quốc phòng của Nhật Bản cũng cho thấy những lo ngại về độ tin cậy trong các cam kết an ninh của Washington dưới thời Tổng thống Trump, vốn đang áp dụng chính sách “Nước Mỹ trên hết”.

Ông Trump gần đây sử dụng thuật ngữ “G2” để mô tả cuộc gặp thượng đỉnh với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ám chỉ hai nước này là những quốc gia ngang hàng trong việc quản lý các vấn đề toàn cầu. Bình luận này đã khiến giới chức Nhật Bản lo ngại rằng lợi ích của Tokyo sẽ bị tổn hại trong các cuộc đàm phán giữa ông Trump và ông Tập, bất chấp Nhật là đồng minh an ninh chủ chốt của Mỹ trong 7 thập kỷ qua.

Trong bối cảnh đó, Tokyo muốn Washington thấy rằng họ nghiêm túc trong vai trò một đồng minh và Mỹ cũng nên có cảm nhận tương tự, theo một quan chức giấu tên của Nhật Bản. Nhật muốn chứng minh động thái tăng chi tiêu quốc phòng của mình đang trực tiếp phục vụ lợi ích của Mỹ, đặc biệt là khi có 55.000 binh sĩ nước này đồn trú tại quốc gia Đông Bắc Á.

Thách thức lớn đối với mục tiêu đề ra

Để đạt mục tiêu 2% sớm hơn kế hoạch, Chính phủ Nhật Bản sẽ sử dụng ngân sách bổ sung, đồng thời kết hợp phát hành trái phiếu và nguồn thu thuế vượt dự toán. Điều này giúp bà Takaichi dễ dàng tăng nhanh ngân sách quốc phòng mà không vấp phải phản ứng dữ dội từ công chúng.

Cuối cùng, Chính phủ nước này dự định tăng thuế thu nhập. Nhưng họ phải đối mặt với những thách thức đáng kể như tiền lương trì trệ, đồng yen suy yếu, dân số ngày càng giảm và già hóa.

Tuy nhiên, phía Mỹ thậm chí kỳ vọng Nhật Bản sẽ nâng ngân sách quốc phòng lên 3,5% GDP, mức mà các nước thành viên NATO và Hàn Quốc đã cam kết đạt được đến năm 2035.

Nhiều quan chức Nhật Bản cho biết mức 2% GDP là không đủ để đáp ứng nhu cầu nâng cấp và hiện đại hóa hệ thống vũ khí và công nghệ của quân đội, song tăng lên 3,5% GDP trong ngắn hạn là bất khả thi.

Thông qua chiến lược an ninh mạng mới

Theo phóng viên TTXVN tại Tokyo, ngày 23-12, Chính phủ Nhật Bản đã phê duyệt chiến lược an ninh mạng 5 năm mới, đặc biệt tập trung vào các biện pháp “phòng thủ mạng chủ động” để ứng phó với nguy cơ tấn công ngày càng gia tăng.

Chiến lược này mô tả các vụ tấn công, do nhà nước tài trợ, là mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia của Nhật Bản, đồng thời cam kết “gây tổn thất” với những kẻ tấn công ngay cả khi không có cuộc tấn công chủ động nào. Chiến lược nhấn mạnh “chủ động phòng thủ và ngăn chặn các mối đe dọa mạng” bằng một loạt các biện pháp.

Được thông qua lần đầu vào năm 2013, chiến lược an ninh mạng được cập nhật vài năm một lần. Bản sửa đổi của chiến lược này trong năm 2021 cho rằng không gian mạng đã trở thành “lĩnh vực cạnh tranh giữa các quốc gia phản ánh căng thẳng địa chính trị”.

HẠNH NGUYÊN
​(Theo Washington Post)