Mới đây, Nga lần đầu đồng thời triển khai toàn bộ hạm đội gồm 8 tàu phá băng vận hành bằng năng lượng hạt nhân để duy trì các tuyến đường vận chuyển ở Vịnh Obi và Vịnh Yenisei, qua đó nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của Bắc Cực. Động thái này của Mát-xcơ-va nhằm đảm bảo dòng chảy dầu mỏ, khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và khoáng sản của Nga ở khu vực lạnh giá này.

Các tàu phá băng chạy bằng năng lượng hạt nhân của Nga. Ảnh: Atomflot

Theo đó, các tàu phá băng hạt nhân Taymyr, Yamal, Arktika, Yakutiya, Sibir và 50 Let Pobedy hiện đang hoạt động ở Vịnh Obi, trong khi 2 tàu Ural và Vaygach được điều động đến Vịnh Yenisei và sông Yenisei. 

Hiện Nga đang đóng thêm 3 tàu phá băng hạt nhân thuộc lớp Arktika mới, gồm Chukotka, Leningrad và Stalingrad, dự kiến sẽ lần lượt đi vào hoạt động vào năm 2026, 2028 và 2030, qua đó nâng tổng số tàu phá băng thuộc lớp Arktika mới lên 7 chiếc dù các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với tập đoàn nhà nước Rosatomflot làm chậm tiến độ đóng tàu.

Theo giới chuyên gia, sở dĩ Nga tăng cường sự hiện diện ở Bắc Cực là bởi khu vực này giữ vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế xứ bạch dương. Một ước tính chính thức cho thấy vùng Bắc Cực hiện đóng góp hơn 6% GDP và 10% kim ngạch xuất khẩu của nước này, chủ yếu thông qua năng lượng, kim loại và tài nguyên khoáng sản. Đáng chú ý, Nga sở hữu hơn 53% đường bờ biển Bắc Cực, với khoảng 2,5 triệu công dân sinh sống, chiếm gần một nửa tổng dân số Bắc Cực trên toàn thế giới. Trải dài trên 24.150km đường bờ biển, vùng Bắc Cực của Nga gồm vùng Murmansk, các khu tự trị Nenets, Yamal-Nenets và Chukotka, Cộng hòa Komi, các khu vực Arkhangelsk, Krasnoyarsk Krai, Yakutia và Karelia, cùng với các quần đảo Bắc Cực rộng lớn. Chính quy mô địa lý này khiến việc phát triển hiệu quả và bền vững vùng Bắc Cực trở thành ưu tiên quốc gia cốt lõi của Mát-xcơ-va.

Ngoài giàu tài nguyên, Bắc Cực còn là nền tảng cho việc mở rộng cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng, hậu cần và đô thị của Nga. Trong đó, chiến lược phát triển vùng Bắc Cực và Viễn Đông của Nga đang mang lại nhiều kết quả. Theo đó, hơn 1.000 dự án đầu tư được khởi động và thu hút 31,5 tỉ USD vốn đầu tư tư nhân. Tiếp nối đà này, Tổng thống Vladimir Putin đề xuất áp dụng chế độ kinh doanh ưu đãi thống nhất trên toàn bộ khu vực Bắc Cực và Viễn Đông từ năm 2027 nhằm tạo ra một không gian đầu tư duy nhất.

Trung tâm cấu trúc kinh tế Bắc Cực của Nga là Tuyến đường biển phía Bắc (NSR), hành lang hàng hải dài 5.600km dọc theo bờ biển phía Bắc của Nga, kết nối châu Âu và khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Về mặt thương mại, NSR rất hấp dẫn, bởi nó có thể rút ngắn khoảng cách hàng hải giữa Đông Á, Nam Á, Đông Nam Á và Tây Âu từ khoảng 21.000km qua kênh đào Suez xuống còn 12.800km, giảm thời gian vận chuyển từ 10-15 ngày. Ngoài giúp giảm chi phí nhiên liệu, NSR cho phép hàng hóa đi vòng qua các điểm nghẽn hoặc không ổn định như kênh đào Suez và Biển Đỏ, từ đó tăng cường khả năng phục hồi cho chuỗi cung ứng thương mại Á - Âu. Theo tập đoàn năng lượng hạt nhân Rosatom, nhà điều hành cơ sở hạ tầng của NSR, năm 2024, khối lượng hàng hóa trên tuyến đường này đạt mức kỷ lục 38 triệu tấn.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)