Bão nhiệt đới kết hợp mưa lớn đã gây ra các trận lũ lụt với mức độ tàn phá nghiêm trọng trên khắp Nam Á và Đông Nam Á trong những ngày gần đây. Tình trạng nóng lên toàn cầu và các hoạt động khác của con người đang khiến lũ lụt trở nên đáng sợ hơn.

Indonesia là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi những trận lũ lụt vừa qua. Ảnh: AFP

Các cộng đồng ở Indonesia, Sri Lanka, Thái Lan, Việt Nam, Malaysia và Philippines đều đã chìm trong biển nước những ngày qua, sau khi hứng chịu các trận mưa lớn và bão nhiệt đới.

Các cơn bão Koto, Senyar và Ditwah đã lần lượt đổ bộ vào Philippines, Indonesia và Sri Lanka, khiến lũ lụt tại đây tồi tệ hơn. Ở Sri Lanka, Thái Lan và đảo Sumatra của Indonesia, nhiều thị trấn và làng mạc bị chôn vùi dưới bùn đất. Chỉ riêng tại 3 quốc gia này, hơn 1.250 người đã thiệt mạng và nhiều người khác vẫn đang mất tích.

Trên 1,1 triệu người Sri Lanka đã phải sơ tán do lũ lụt và lở đất, buộc quốc gia Nam Á này ban bố tình trạng khẩn cấp. Sampath Kotuwegoda, Tổng Giám đốc Trung tâm Quản lý Thảm họa Sri Lanka, thốt lên rằng đất nước ông đang phải đối mặt với “cuộc khủng hoảng nhân đạo có quy mô lịch sử”.

Một đánh giá của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) dự đoán Nam Á và Đông Nam Á sẽ hứng chịu những trận mưa lớn hơn khi nhiệt độ tăng cao, trong đó tần suất lũ lụt sẽ tăng mạnh.

Một điểm chung trên khắp khu vực hiện nay là các cộng đồng đang phải vật lộn để ứng phó với lượng mưa khổng lồ. Steve Turton, giáo sư về địa lý môi trường tại Đại học Central Queensland (Úc), gọi điều này là do biến đổi khí hậu.

Mặc dù các cơn bão Senyar, Ditwah và Koto không được xếp loại là bão rất mạnh do tốc độ gió của chúng, nhưng tất cả đều tạo ra lượng mưa lớn. Nguyên nhân là do sự nóng lên của khí quyển và ấm lên của đại dương.

Các kiểu thời tiết tự nhiên bao gồm hiện tượng La Niña và lưỡng cực âm của Ấn Độ Dương đã tiếp sức hình thành các cơn bão. “Trên khắp Nam Á và Đông Nam Á, các cơn bão mùa này mang theo hơi ẩm cực lớn. Đại dương và khí quyển ấm hơn đang làm ngập các hệ thống này, vì vậy ngay cả những cơn bão mức độ vừa phải cũng gây mưa lớn, nhấn chìm sông ngòi, gây mất ổn định sườn dốc và thảm họa liên hoàn”, Tiến sĩ Roxy Koll, nhà khoa học khí hậu tại Viện Khí tượng Nhiệt đới Ấn Độ, giải thích.

Động lực của các cơn bão đã thay đổi nhiều hơn số lượng bão trong mùa này. Các cơn bão ẩm ướt hơn và có sức tàn phá mạnh hơn vì khí hậu nền đã thay đổi. Nước, chứ không phải gió, hiện là nguyên nhân chính gây ra thảm họa.

Trong một nghiên cứu gần đây, Viện Biến đổi Khí hậu và Môi trường Grantham (Anh) phát hiện biến đổi khí hậu đã làm tăng khoảng 10,5% lượng mưa ở thành mắt bão của Fung-wong, cơn bão đổ bộ vào Philippines tháng 11. Thành mắt bão, tức vòng ngoài của mắt bão, là nơi có sức tàn phá lớn nhất của một cơn bão nhiệt đới.

Các yếu tố địa phương ở đảo Sumatra như nạn phá rừng và thay đổi mục đích sử dụng đất cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng mưa lớn, theo Febi Dwirahmadi, điều phối viên chương trình Indonesia của Trung tâm Môi trường và Sức khỏe Dân số tại Đại học Griffith (Úc). Khai thác gỗ trái phép khiến đất mất khả năng hấp thụ nước, do đó mưa lớn nhanh chóng biến thành dòng chảy nguy hiểm.

HẠNH NGUYÊN (Theo Al Jazeera, Guardian)