MAI QUYÊN (Theo AP, Nikkei)

Thua kiện trong lần kháng cáo cuối cùng, ông Najib Razak (ảnh) trở thành cựu Thủ tướng Malaysia đầu tiên phải vào tù sau “cú ngã” liên quan vụ bê bối tham nhũng hàng tỉ USD tại quỹ nhà nước 1Malaysia Development Berhad (1MDB).

Năm 2020, Tòa án Tối cao Kuala Lumpur tuyên phạt cựu Thủ tướng Najib Razak 12 năm tù và nộp phạt gần 47 triệu USD thay cho 5 năm nữa đằng sau song sắt. Trước đó, ông bị cáo buộc 7 tội danh liên quan lạm dụng quyền lực, vi phạm tín nhiệm và rửa tiền khi nhận gần 10 triệu USD bất hợp pháp từ một đơn vị cũ của 1MDB. Ngoài ra, ông còn đối mặt loạt cáo buộc khác liên quan 1MDB với tổng số tiền biển thủ ít nhất khoảng 4,5 tỉ USD.

Quỹ 1MDB được ông Najib sáng lập năm 2009 bằng những khoản thu nhà nước từ các hoạt động như dầu khí và xuất khẩu, mục tiêu là thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Năm 2015, đã có nghi vấn đặt ra quanh hoạt động của 1MDB khi quỹ lỡ hạn thanh khoản với các ngân hàng và chủ trái phiếu. Năm 2018, Bộ trưởng Tài chính Malaysia Lim Guan Eng tiết lộ 1MDB vỡ nợ và những báo cáo về hàng tỉ USD còn trong quỹ để đầu tư ra nước ngoài đều là giả. Bê bối liên quan 1MBD đã dẫn đến hàng loạt cuộc điều tra ở Malaysia, Mỹ, Singapore, Thụy Sĩ, Trung Quốc. Theo giới chức Malaysia và Mỹ, ít nhất 4,5 tỉ USD trong 1MDB đã bị bòn rút và rửa qua nhiều lớp tài khoản ngân hàng ở những quốc gia khác nhau, sau đó chuyển sang tài khoản cá nhân của ông Najib từ năm 2009-2014. Số tiền bị lấy đi bất hợp pháp được cho dùng để chu cấp lối sống ngày càng ngông cuồng của vợ ông Najib, cũng như các dự án mua phiếu bầu ở nhiều vùng mà Tổ chức Dân tộc Malay Thống nhất (UMNO) không được ủng hộ.

Bất chấp các cáo buộc, ông Najib một mực phủ nhận hành vi sai trái và đóng tiền tại ngoại trong thời gian chờ kháng cáo. Trong phiên tòa ngày 23-8, Chánh án Tòa án Tối cao Tengku Maimun Tuan Mat tuyên bố tòa nhất trí bác bỏ kháng cáo của ông Najib, khẳng định bản án của các tòa cấp dưới là chính xác. Ngay sau đó, ông bị đưa đến nhà tù Kajang phía Nam thủ đô Kuala Lumpur để thụ án.

Trượt dài với tham vọng bất chính

Là con trai và cháu trai của các cựu thủ tướng, ông Najib nổi tiếng trong giới thượng lưu Malaysia với khả năng nói tiếng Anh như người bản xứ, có blog riêng và lượng người theo dõi hùng hậu trên mạng xã hội. Năm 1976, ông tham gia chính trường và trở thành nhà lập pháp trẻ nhất Malaysia ở tuổi 22 và là thứ trưởng trẻ nhất trong 2 năm tiếp theo. Gia nhập hàng ngũ của UMNO, ông Najib trong những năm sau đó đã xây dựng sự nghiệp chính trị vững vàng hơn bất cứ ai khi lần lượt nắm giữ chức vụ quan trọng trong lĩnh vực tài chính, văn hóa, giáo dục và quốc phòng. Kể từ khi trở thành thủ tướng năm 2009, ông đạt nhiều thành tựu khi dẫn dắt Malaysia vượt qua khủng hoảng tài chính toàn cầu, bãi bỏ luật an ninh hà khắc thời thuộc địa và tiếp cận với các dân tộc thiểu số bằng chiến dịch “1Malaysia”. Tổng thống Mỹ Barack Obama lúc bấy giờ từng ca ngợi Thủ tướng Najib là “nhà cải cách” nhiều mục tiêu.

Bản thân ông Najib cũng luôn coi mình là một nhà lãnh đạo tự do và cải cách ở đất nước hơn 33 triệu dân với người Hồi giáo chiếm đa số. Nhưng thực tế, cựu thủ tướng thường tỏ ra xa rời mối quan tâm của những người Malaysia bình thường và tầng lớp nông thôn nghèo vốn là nền tảng của UMNO. Ðặc biệt, các đợt khám xét khi bê bối 1MDB nổ ra còn tiết lộ lối sống xa hoa của gia đình thủ tướng, đáng chú ý nhất là núi đồ hiệu khổng lồ của phu nhân Rosmah Mansor. Bà được cho là một trong những nhân tố chính khiến ông Najib trượt dài với tham vọng bất chính. Ðược biết, tổng giá trị tiền mặt, đồ trang sức, đồng hồ và túi xách bị thu giữ trong năm 2018 từ các tài sản liên quan đến ông Najib lên tới ít nhất 273 triệu USD.

Theo Hãng tin AP, vụ bê bối 1MDB không chỉ giáng đòn vào cá nhân ông Najib mà còn làm rung chuyển UMNO khi lần đầu tiên chính đảng thống trị Malaysia kể từ lúc nước này giành độc lập vào năm 1957 bị gạt khỏi bộ máy quyền lực trong cuộc bầu cử năm 2018. Tuy vậy, giới quan sát đánh giá ông Najib vẫn duy trì được lượng người ủng hộ cuồng nhiệt, phản ánh qua việc tiếp tục là nhà vận động nổi tiếng của UMNO trong các cuộc bầu cử cấp bang đầu năm nay. Nhưng với việc phải thụ án tù, ông Najib không được phép tranh cử trong 5 năm sau khi được thả. Cách duy nhất giải quyết vấn đề là ông được nhà vua ban lệnh ân xá, nhưng khả năng này được cho không lớn.