Theo phóng viên TTXVN tại Tokyo, các trường đại học Nhật Bản đang ở thời điểm mang tính bước ngoặt khi số lượng trẻ em trên toàn quốc giảm mạnh đã châm ngòi cho các cuộc thảo luận về nhu cầu hợp nhất, thu hẹp quy mô hoặc khả năng đóng cửa.

Một góc Đại học Tokyo.

Một nhóm chuyên trách của Hội đồng Giáo dục Trung ương - đơn vị tư vấn cho Bộ trưởng Giáo dục - đang cân nhắc về tương lai của các trường đại học để ứng phó với tỷ lệ sinh thấp ở Nhật Bản. Trong khi đó, Hiệp hội các trường đại học quốc gia Nhật Bản đã đưa ra một tuyên bố chưa từng có, cảnh báo rằng các trường đại học quốc gia đang “đối mặt với giới hạn nghiêm trọng” về tài chính.

Nhóm chuyên trách đã họp hằng tháng kể từ khi được Bộ trưởng Giáo dục Masahito Moriyama ủy quyền vào tháng 9-2023. Tháng 7 vừa qua, hội đồng đã trình bày một bản dự thảo báo cáo tạm thời lên tiểu ban đại học của hội đồng trung ương. Với phần lớn nội dung của bản dự thảo được chấp thuận, ủy ban đặc biệt có kế hoạch khởi động lại các cuộc thảo luận vào mùa Thu năm nay, với mục tiêu nộp báo cáo cuối cùng cho bộ trưởng vào cuối tháng 3 năm sau.

Số người ở tuổi 18, chiếm phần lớn trong số sinh viên theo học đại học ở Nhật Bản, tổng cộng khoảng 1,1 triệu vào năm ngoái, giảm đáng kể so với mức đỉnh điểm khoảng 2,49 triệu người vào năm 1966. Bản dự thảo báo cáo tạm thời của nhóm chuyên trách dự đoán rằng số người 18 tuổi sẽ tiếp tục giảm, còn khoảng 820.000 người vào năm 2040. Do đó, số lượng sinh viên mới vào đại học được dự báo sẽ giảm từ khoảng 630.000 người vào năm ngoái xuống còn khoảng 510.000 người vào năm 2040.

Phản ánh triển vọng ảm đạm, nhóm chuyên trách nhấn mạnh nhu cầu các trường đại học phải đa dạng hóa cơ cấu sinh viên của mình bằng cách thu hút nhiều cá nhân hơn, bao gồm cả người lớn đang đi làm và sinh viên quốc tế. Báo cáo lưu ý rằng “việc duy trì quy mô tuyển sinh lành mạnh là không thể đạt được nếu trọng tâm hiện tại là những người 18 tuổi vẫn không thay đổi”.

Ngay cả với những nỗ lực như vậy, bản dự thảo cũng cảnh báo các trường đại học chắc chắn sẽ phải đối mặt tình trạng thiếu hụt ứng viên, cùng với khả năng bị đình chỉ tuyển sinh hoặc thậm chí là phá sản, nhấn mạnh sự cần thiết của “các biện pháp cụ thể để tối ưu hóa quy mô tổng thể”.

Bản dự thảo bày tỏ mối quan ngại đặc biệt về tình hình mà các trường đại học tư thục đang phải đối mặt. Dự thảo cảnh báo rằng “việc tiếp cận giáo dục chất lượng cao có thể ngày càng khó khăn hơn ở các vùng nông thôn”. Báo cáo lưu ý rằng hiện tại khoảng 53% các trường đại học tư thục, chủ yếu ở các vùng nông thôn, đang phải vật lộn để thu hút đủ số lượng ứng viên đáp ứng được năng lực tuyển sinh của họ.

Tuy nhiên, các bước mà nhóm chuyên trách đề xuất để tối ưu hóa quy mô tổng thể chỉ giới hạn ở việc sàng lọc chặt chẽ hơn đối với các đơn xin thành lập trường đại học mới và giảm nhẹ hình phạt đối với các trường đại học gặp khó khăn về tài chính khi chọn hợp nhất.

Hiệp hội các trường đại học quốc gia Nhật Bản, đại diện cho 82 tập đoàn đại học quốc gia trên khắp cả nước, đã đưa ra tuyên bố tại một cuộc họp báo khẩn vào tháng 6. Tuyên bố cảnh báo rằng tình hình tài chính của họ đang “đạt đến giới hạn nghiêm trọng” do chi phí tăng vọt và kêu gọi các biện pháp cứu trợ, bao gồm tăng trợ cấp của chính phủ để hỗ trợ chi phí hoạt động.

Tại cuộc họp báo, ông Kyosuke Nagata, chủ tịch hiệp hội và cũng là chủ tịch của Đại học Tsukuba, đã nêu ra những thách thức tài chính mà các trường đại học quốc gia phải đối mặt. Ông cho biết: “Việc xem xét các báo cáo tài chính của từng trường đại học trong năm tài chính vừa qua cho thấy rõ ràng rằng họ đang phải đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng. Tình hình thực sự khó khăn”. Ông chỉ ra sự gia tăng đột biến về chi phí tiện ích và chi phí tăng cao, bao gồm cả phí bảo hiểm xã hội, là những yếu tố chính góp phần gây ra tình trạng này.

Đại học Tokyo đang thảo luận về tính khả thi của việc tăng học phí để ứng phó với những thách thức tài chính nghiêm trọng. Mặc dù trường đại học vẫn giữ nguyên mức học phí chuẩn, nhưng hiện cân nhắc tăng lên mức trần.

Tháng 7 vừa qua, Bộ Giáo dục Nhật Bản đã thành lập một nhóm chuyên gia để xem xét hồ sơ tài chính của các trường đại học quốc gia và tìm giải pháp cho vấn đề cấp bách này. Học phí sẽ là một trong những chủ đề được thảo luận.

NGUYỄN TUYẾN