Mặc dù Washington - Tokyo là một trong những liên minh vững chắc nhất thế giới, nhưng kinh nghiệm ngoại giao hạn chế của tân Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae và tính cách khó đoán của Tổng thống Mỹ Donald Trump khiến cuộc hội đàm sắp tới trở thành “phép thử” quan trọng.

Thủ tướng Takaichi sắp họp thượng đỉnh với ông Trump tại Tokyo. Ảnh: AFP

Bà Takaichi chính thức nhậm chức vào tuần trước, trở thành nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản. Thủ tướng Takaichi tham dự một loạt hoạt động, bao gồm Hội nghị cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Malaysia và sắp tới là Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc, nhưng sự kiện được theo dõi sát sao nhất là cuộc gặp đầu tiên giữa bà và ông Trump tại Tokyo, Nhật Bản vào ngày 28-10.

Hai bên dự kiến ​​sẽ thảo luận về thuế quan, an ninh khu vực và chi tiêu quốc phòng của Nhật Bản - đều là những vấn đề gây căng thẳng trong vài tháng qua.

Nhật Bản dưới thời cựu Thủ tướng Kishida Fumio đã cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đến năm 2027, từ mức 1,5% hiện tại (tương đương 280 tỉ USD). Bà Takaichi tuyên bố sẽ đẩy mốc thời gian này lên tháng 3-2026. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ nguồn tài chính để cấp cho kế hoạch đó, trong bối cảnh liên minh cầm quyền của bà không chiếm đa số tại Quốc hội. Với việc đồng yen suy yếu và bản thân kêu gọi cắt giảm thuế, bà Takaichi có thể chật vật hiện thực hóa tham vọng của mình.

Thương mại cũng là vấn đề gai góc. Kể từ khi trở lại nắm quyền, ông Trump đã tái khơi mào các cuộc chiến thuế quan, nhắm vào cả những đồng minh lâu năm. Ông yêu cầu các đồng minh mua nhiều hàng hóa hơn từ Mỹ và đưa ra các cam kết tài chính để xây dựng nhà máy và cơ sở hạ tầng năng lượng tại nước này.

Sau nhiều tháng đàm phán, Tokyo đã đồng ý đầu tư 550 tỉ USD vào các ngành công nghiệp của Mỹ để đổi lại thuế quan đối với hàng hóa Nhật Bản giảm từ 25% xuống 15%. Tuy nhiên, nhiều chi tiết vẫn còn mơ hồ, buộc bà Takaichi​ phải làm rõ hơn.

Về năng lượng, Nhật Bản vẫn nhập khẩu khoảng 10% khí tự nhiên hóa lỏng từ Nga, trong khi Mỹ muốn đồng minh Đông Bắc Á hạn chế điều này. Tokyo cam kết giảm phụ thuộc vào Nga, song lo ngại việc cắt giảm đột ngột có thể đe dọa an ninh năng lượng của đất nước.

Nhằm xoa dịu căng thẳng thương mại với Mỹ, Chính phủ Nhật Bản cũng đã đề xuất mua xe tải Ford F-150 của Washington. 

Tổng thống Trump ngay lập tức tán thành ý tưởng này. Đối với ông, viễn cảnh xe tải Ford xuất hiện trên đường phố Tokyo sẽ là một thắng lợi. Chính quyền ông Trump lâu nay phàn nàn rằng ô tô Mỹ đang bị loại khỏi thị trường vốn là quê hương của các hãng xe Toyota, Honda, Nissan, Isuzu, Mitsubishi và Subaru.

Chính phủ Nhật Bản đang cân nhắc nhập khẩu 100 chiếc F-150 để phục vụ công tác kiểm tra đường sá và cơ sở hạ tầng, mặc dù có lo ngại rằng loại xe này gây ùn tắc trên các con đường hẹp ở Nhật.

Theo truyền thông Nhật, Chủ tịch tập đoàn Toyota Motor, Akio Toyoda có thể công bố kế hoạch nhập khẩu ô tô do hãng này sản xuất tại Mỹ trong yến tiệc cùng ông Trump và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp khác vào ngày 29-10.

Những động thái trên, kết hợp với quan hệ thân cận trước đây giữa bà Takaichi với cố Thủ tướng Abe Shinzo, sẽ giúp tân lãnh đạo Nhật Bản tự tin hơn khi gặp ông Trump. Ông Abe từng dìu dắt bà Takaichi, trong khi ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên đã xây dựng quan hệ cá nhân khăng khít với cố Thủ tướng Nhật Bản.

Trong nước, bà Takaichi đối mặt với những thách thức riêng khi đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền vẫn đang khôi phục uy tín sau các bê bối tham nhũng. Thành tựu trên trường quốc tế có thể định hình tương lai chính trị của Thủ tướng Takaichi và khả năng phục hồi của LDP. Tỷ lệ ủng hộ của bà Takaichi hiện ở mức 71%.

Là một phần trong chuyến công du nước ngoài dài nhất kể từ khi nhậm chức hồi đầu năm, Tổng thống Trump hôm 27-10 đã rời Malaysia để hướng đến Tokyo, nơi ông sẽ hội kiến Nhật hoàng Naruhito. Sau cuộc hội đàm với Thủ tướng Takaichi vào ngày 28-10, chủ nhân Nhà Trắng sẽ có bài phát biểu trên tàu sân bay USS George Washington neo tại Nhật Bản và sau đó dùng bữa tối với các lãnh đạo doanh nghiệp. Ông Trump tiếp tục lên đường đến Hàn Quốc ngày 29-10, gặp Tổng thống Lee Jae-myung và dự Hội nghị APEC.

Chuyến đi của ông dự kiến ​​kết thúc bằng cuộc họp thượng đỉnh với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc vào ngày 30-10, nơi hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ tìm cách ngăn chặn thương chiến leo thang. Việc hai nước vừa đạt được thỏa thuận khung về thương mại sau vòng đàm phán thứ năm tại Malaysia là tiền đề quan trọng cho cuộc gặp cấp cao Mỹ - Trung thành công. 

HẠNH NGUYÊN (Theo CNN, Reuters)