Trung Quốc đang sử dụng các công nghệ như nhận diện khuôn mặt và trí tuệ nhân tạo (AI) để xác định và theo dõi 1,4 tỉ dân nước này. Theo tờ New York Times (NYT), Bắc Kinh đang có kế hoạch thiết lập một hệ thống giám sát tầm quốc gia lớn chưa từng thấy với sự trợ giúp từ lĩnh vực công nghệ đang phát triển mạnh của mình.

Người dân được nhận diện khuôn mặt bằng một ứng dụng của công ty Megvii. Ảnh: NYT

Ở một số thành phố của Trung Quốc, camera được lắp đặt tại các trạm xe lửa để tìm ra những tên bị truy nã. Trong khi đó, nhiều màn hình có kích thước bằng bảng quảng cáo được lắp đặt để hiển thị khuôn mặt của người đi dạo và liệt kê tên của những người… không trả nợ, còn các máy quét nhận diện khuôn mặt được sử dụng để giám sát lối ra vào các khu chung cư.

Đặc biệt, tại thành phố Trịnh Châu (tỉnh Hà Nam), các cảnh sát đeo kính nhận diện khuôn mặt đã phát hiện một tên buôn lậu heroin tại nhà ga xe lửa. Trong khi đó tại thành phố Thanh Đảo (tỉnh Sơn Đông), camera với sự hỗ trợ của AI đã giúp cảnh sát bắt giữ hàng chục nghi phạm hình sự tại một lễ hội bia lớn hàng năm. Còn ở thành phố Vu Hồ (tỉnh An Huy), một nghi can giết người đào tẩu đã bị camera “tóm” khi y mua thức ăn. Mới đây, thành phố Tương Dương (tỉnh Hồ Bắc) đã lắp đặt nhiều camera được liên kết công nghệ nhận diện khuôn mặt và một màn hình lớn ngoài trời. Theo NYT, hình ảnh những kẻ phạm pháp cùng với tên và số chứng minh thư của chúng sẽ được hiển thị trên màn hình.

Hiện tại, Trung Quốc có khoảng 200 triệu camera giám sát, gấp 4 lần so với Mỹ, góp phần hỗ trợ cho các hệ thống khác được thiết lập nhằm theo dõi việc sử dụng Internet và truyền thông, việc lưu trú tại khách sạn, việc lưu thông trên các chuyến tàu hỏa và máy bay, thậm chí là việc đi lại bằng xe hơi. Ở một số nơi xa xôi, chẳng hạn như tại Khu tự trị Tân Cương, Chính phủ Trung Quốc đã cho thiết lập nhiều hệ thống giám sát để theo dõi các thành viên trong cộng đồng người Duy Ngô Nhĩ cũng như  giám sát mối quan hệ của họ với bạn bè và gia đình. “Đây là một cách hoàn toàn mới để chính phủ quản lý nền kinh tế và xã hội. Mục tiêu của Trung Quốc là kiểm soát mọi thứ bằng thuật toán” - Martin Chorzempa, nghiên cứu sinh tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ), nhận định.

Đến nay, Trung Quốc đã trở thành thị trường lớn nhất thế giới về công nghệ an ninh và giám sát. Giới phân tích ước tính, Trung Quốc sẽ có khoảng 300 triệu camera được lắp đặt  vào năm 2020. IHS Markit, tổ chức tư vấn quốc phòng ở Anh, dự đoán người dân Trung Quốc sẽ sở hữu hơn 3/4 tổng số máy chủ được thiết kế để nhận diện khuôn mặt vào thời điểm đó, trong khi cảnh sát Trung Quốc trong những năm tới sẽ chi thêm 30 tỉ USD cho việc giám sát nhờ vào công nghệ. Hiện Trung Quốc đang nỗ lực thúc đẩy công tác nghiên cứu và phát triển các công nghệ có thể theo dõi khuôn mặt, quần áo và thậm chí cả dáng đi của một người.

Hiện giám sát đang trở thành một “món hời” đối với các doanh nghiệp tại Trung Quốc. Trong bối cảnh Bắc Kinh tăng cường chi tiêu cho việc giám sát, một thế hệ các công ty khởi nghiệp đã xuất hiện nhằm đáp ứng nhu cầu này, trong đó đa phần phát triển các ứng dụng có sức cạnh tranh trên toàn cầu như nhận diện hình ảnh và giọng nói. Hồi tháng 5 vừa qua, công ty AI mới nổi của Trung Quốc có tên SenseTime đã gọi vốn thành công hơn 620 triệu USD từ các nhà đầu tư nổi tiếng như Fidelity International, Hopu Capital, Silver Lake, Tiger Global và quỹ đầu tư mạo hiểm của hãng sản xuất chip Qualcomm, còn công ty Yitu Tech hồi tháng trước đã huy động được 200 triệu USD, trong khi công ty Megvii huy động được 460 triệu USD từ các nhà đầu tư để phát triển các công nghệ AI nhằm nhận diện khuôn mặt, ký tự, hình ảnh và phân tích video.

Các công ty tư nhân cũng hưởng lợi từ kế hoạch giám sát công dân của Trung Quốc. Shen Xinyang, chuyên gia khoa học dữ liệu của Google, hiện đang là giám đốc công nghệ của công ty mới thành lập Eyecool, cho biết thị trường an ninh công cộng của Trung Quốc hồi năm ngoái có giá trị lên tới 80 tỉ USD, nhưng có thể tăng thêm nhiều trong bối cảnh Bắc Kinh tăng cường khả năng giám sát. Ông Shen tiết lộ, hệ thống giám sát của công ty ông được lắp đặt tại hơn 20 sân bay và ga xe lửa, giúp bắt được tổng cộng 1.000 tên tội phạm.

TRÍ VĂN