Lực lượng phiến quân Hayat Tahrir al Sham (HTS) đang thu hút sự chú ý của thế giới sau khi lãnh đạo các nhóm nổi dậy tiến công nhanh và giành quyền kiểm soát Aleppo, thành phố lớn thứ hai của Syria.

HTS là ai?

HTS xuất hiện từ năm 2011 với tên gọi Jabhat al-Nusra, một nhánh của tổ chức khủng bố al-Qaeda. 5 năm sau, thủ lĩnh của nhóm cắt đứt quan hệ với al-Qaeda và đổi tên tổ chức, rồi cuối cùng trở thành HTS sau khi sáp nhập các nhóm Hồi giáo khác. HTS nổi tiếng với khả năng hoạt động hiệu quả và tàn bạo.

Phiến quân Syria ở tỉnh Idlib ngày 30-11. Ảnh: AFP

Ban đầu liên kết với nhóm nổi dậy Quân đội Syria Tự do (FSA) trong cuộc nổi dậy chống lại chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad, hệ tư tưởng thánh chiến hà khắc của HTS đã sớm khiến tổ chức này rời xa các nhóm phiến quân khác. Không giống như al-Qaeda và tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS), HTS tuyên bố “mục tiêu địa phương” thay vì theo đuổi một Nhà nước Hồi giáo toàn cầu. HTS tập trung vào việc lật đổ chính quyền Assad và thiết lập chế độ Hồi giáo cực đoan tại Syria. Mỹ và Liên Hiệp Quốc từ lâu đã liệt nhóm này vào danh sách tổ chức khủng bố.

Tham vọng địa phương đã cho phép HTS củng cố quyền lực và hoạt động như một chính phủ trên thực tế ở tỉnh Idlib, Tây Bắc Syria.

Idlib vẫn là thành trì lớn của các phe đối lập chống lại chính quyền Assad kể từ đầu cuộc nội chiến ở Syria. Nhưng một lệnh ngừng bắn mong manh do Nga và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian vào năm 2020 đã giúp HTS xây chắc quyền kiểm soát đối với tỉnh này.

HTS quản lý một số khu vực của Syria thông qua Chính phủ Cứu quốc Syria (SSG), cung cấp các dịch vụ thiết yếu như viện trợ lương thực và các chương trình phúc lợi cho khoảng 4 triệu cư dân ở các vùng lãnh thổ. Nhóm cũng kiểm soát các nguồn tài nguyên quan trọng, bao gồm cửa khẩu biên giới Bab al-Hawa với Thổ Nhĩ Kỳ.

Tổ chức của Golani ngay từ đầu đã nhận trách nhiệm về các vụ đánh bom đẫm máu, thề sẽ tấn công các lực lượng phương Tây, tịch thu tài sản của các nhóm tôn giáo thiểu số và thực thi nghiêm ngặt quy định về ăn mặc hở hang của phụ nữ.

Do vậy, nhiều người trong phe đối lập Syria không hoan nghênh nhóm HTS vì họ không muốn cuộc chiến chống chính quyền Assad bị vấy bẩn bởi chủ nghĩa cực đoan bạo lực.

Tuy nhiên, HTS đã tìm cách làm mới hình ảnh tổ chức trong những năm gần đây, tập trung vào việc thúc đẩy chính quyền dân sự trên lãnh thổ của họ. 

Trong nhiều năm, HTS đã tránh tiến hành các chiến dịch quân sự quy mô lớn, dường như nhóm này hài lòng với thành trì ở Idlib. Tuy nhiên, cuộc tấn công vào thành phố Aleppo gây chấn động thế giới vừa qua báo hiệu sự thay đổi trong chiến lược của nhóm.

Có dính líu tới Thổ Nhĩ Kỳ?

Theo nhà phân tích người Nga Kerim Has, HTS sẽ không thể tiến hành cuộc tấn công hiện nay nếu không có sự đồng ý của Thổ Nhĩ Kỳ. Điều này làm nổi bật các lợi ích chiến lược của Ankara trong việc định hình lại cán cân quyền lực ở miền Bắc Syria.

Chuyên gia Has tin rằng thành công của HTS sẽ là điều không tưởng nếu thiếu sự hậu thuẫn về quân sự và hậu cần từ Thổ Nhĩ Kỳ. Việc Ankara cung cấp vũ khí tiên tiến cũng như phối hợp với HTS phù hợp với các mục tiêu chiến lược rộng hơn, bao gồm ngăn chặn ảnh hưởng của người Kurd ở miền Bắc Syria và tự xác định là một bên trung gian quyền lực quan trọng trong khu vực.

Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) nằm trong số các nhóm người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ muốn gạt ra ngoài lề. YPG là lực lượng dân quân chủ yếu gồm người Kurd hoạt động ở miền Bắc Syria và là lực lượng nòng cốt trong cuộc chiến chống IS. YPG đồng thời đóng vai trò là nhánh vũ trang của Lực lượng Dân chủ Syria do người Kurd lãnh đạo và đấu tranh cho quyền tự trị của người Kurd trong khu vực.

Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ chính thức phủ nhận sự liên quan trực tiếp trong cuộc tấn công của HTS.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)