Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đang có chuyến công du kéo dài một tuần tại Trung Ðông nhằm tìm cách mở rộng quan hệ đồng minh trong bối cảnh Bắc Kinh đối mặt với các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

 Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (trái) và người đồng cấp Saudi Arabia Faisal bin Farhan Al Saud trong cuộc gặp hôm 24-3.

Thể hiện sự chân thành?

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, ông Vương có chuyến thăm chính thức tới Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Bahrain và Oman từ ngày 24 đến ngày 30-3. Phát ngôn viên Hoa Xuân Oánh nhấn mạnh chuyến công du thể hiện tầm quan trọng trong việc chắt chặt quan hệ với các nước Trung Ðông và sự chân thành của Bắc Kinh trong việc hợp tác đôi bên cùng có lợi.

Theo thời báo New York (Mỹ), ông Vương và những người đồng cấp sẽ thảo luận các vấn đề chiến lược và khu vực, sáng kiến “Vành đai, Con đường (BRI)”, cách ứng phó đại dịch, sự phục hồi kinh tế hậu COVID-19...

Ðặc biệt, ông Vương sẽ luận bàn về tương lai của Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA) khi đến thăm Iran. JCPOA được Iran và Nhóm P5+1 (gồm 5 ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc là Nga, Anh, Pháp, Mỹ và Trung Quốc cùng Ðức) ký kết năm 2015. Song, thỏa thuận lịch sử này bên bờ vực sụp đổ sau khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi năm 2018 rút khỏi thỏa thuận và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt Iran. Ðáp lại, Tehran đã giảm một số cam kết trong JCPOA, đồng thời tăng mức làm giàu uranium. Ðáng chú ý, ông Vương sẽ là quan chức cấp cao nhất của Trung Quốc tới thăm Iran kể từ chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình hồi năm 2016.

Cựu đại sứ Trung Quốc tại Iran Hoa Lê Minh cho rằng chuyến công du Trung Ðông của ông Vương lần này là nhằm “mở rộng nhóm bạn của Trung Quốc và nâng tầm quan hệ với các nước Trung Ðông. “Trung Quốc muốn gửi thông điệp rõ ràng tới Mỹ rằng Trung Quốc vẫn là nhân tố quan trọng trong vấn đề hạt nhân Iran. Mỹ sẽ không thể tìm ra giải pháp nếu như không có sự tham gia của Trung Quốc” - ông Hoa nhấn mạnh. Theo ông này, Ngoại trưởng Vương Nghị cũng có thể sử dụng chuyến thăm để cảm ơn các nước trong khu vực từng lên tiếng ủng hộ chính sách về Tân Cương của Bắc Kinh.

Không dễ “đánh bại” Mỹ

Chuyến công du Trung Ðông của ông Vương diễn ra chỉ ít lâu sau khi ông và nhà ngoại giao số 1 Trung Quốc - ủy viên Bộ Chính trị Dương Khiết Trì có cuộc hội đàm căng thẳng với Ngoại trưởng Antony Blinken và Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan của Mỹ tại bang Alaska. Bất chấp những khác biệt sâu sắc, Ngoại trưởng Blinken cho biết 2 bên có lợi ích chung trong các vấn đề Iran, Triều Tiên, Afghanistan và biến đổi khí hậu.

Chuyến thăm diễn ra giữa lúc căng thẳng giữa các nước phương Tây và Trung Quốc leo thang, sau khi Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Canada và Anh áp lệnh trừng phạt đối với Trung Quốc về vấn đề Tân Cương. Ðáp lại, Bắc Kinh đã áp các lệnh trừng phạt nhằm vào các quan chức EU. “Trung Quốc có thể đang tìm kiếm một mặt trận thống nhất với các quốc gia bất mãn tương tự để chống lại các lệnh trừng phạt của phương Tây” - Thời Ân Hoằng, chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Ðại học Nhân dân Trung Quốc, nhận định. Còn Jonathan Fulton, Phó giáo sư về khoa học xã hội và nhân văn tại Ðại học Zayed (UAE), cho rằng chuyến thăm Trung Ðông của ông Vương là lời đáp trả của Bắc Kinh đối với những động thái gần đây của Washington.

Giới phân tích cho rằng chỉ cần nhìn hành trình của ông Vương, người ta dễ dàng nhận thấy Bắc Kinh đặc biệt chú trọng vào việc vun đắp quan hệ với các quốc gia Arab. Ông Vương từng tuyên bố “quan hệ chính trị Trung Quốc - Arab đã mở ra một chương mới”. “Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của các nước Arab. Các dự án trọng điểm của BRI đang được nối lại một cách có trật tự. Quan hệ hợp tác trong lĩnh vực công nghệ cao và mới như 5G, trí tuệ nhân tạo, hàng không và vũ trụ đang phát triển mạnh. Quan hệ hợp tác Trung Quốc - Arab trên thực tế đã vươn tầm cao mới” - ông Vương phát biểu trong cuộc họp báo thường niên mới đây.

Thường được coi là “lãnh địa” của Mỹ, Trung Ðông đang trải qua sự chuyển đổi chưa từng thấy và trở thành một trong những mặt trận mới trong cạnh tranh nước lớn. Với sự bùng nổ nhu cầu về năng lượng, Trung Quốc đã nắm bắt cơ hội ở Trung Ðông và bắt đầu thể hiện ý đồ với khu vực mà ban đầu nước này cho là phức tạp, xa xôi và nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Mỹ. Sau cuộc nổi dậy mùa xuân Arab, làn sóng phản đối Mỹ gia tăng và ảnh hưởng của Washington bắt đầu suy giảm. Trung Quốc đã nhanh chóng tận dụng thời cơ. Bắc Kinh đã tìm cách gia tăng ảnh hưởng ở Trung Ðông bằng các khoản đầu tư và công nghệ. Hiện Trung Quốc là nhà đầu tư lớn nhất trong khu vực. Tuy nhiên, Bắc Kinh không thể “đánh bại” và thay thế vai trò thống trị của Mỹ trong khu vực, ít nhất là hiện nay.

Tổng thống Joe Biden được cho là sẽ tìm cách giành lại ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực. Chính quyền Biden bày tỏ mong muốn trở lại giải pháp 2 nhà nước (giữa Israel và Palestine), cũng như tái gia nhập thỏa thuận hạt nhân Iran.

Trong cuộc gặp giữa Tổng Thư ký Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC, gồm 6 nước là Saudi Arabia, UAE, Qatar, Oman, Kuwait, Bahrain) Nayef bin Falah Al-Hajraf và Ngoại trưởng Vương Nghị tại Saudi Arabia hôm 24-3, hai bên đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nối lại các cuộc đàm phán thương mại vốn kéo dài nhiều năm qua. 

TRÍ VĂN (Theo NYT, SCMP)