Tân Tổng thống Mỹ Joe Biden vừa đình chỉ hàng loạt giao dịch bán vũ khí cho 2 đồng minh Trung Đông là Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), đồng thời ra điều kiện trở lại thỏa thuận hạt nhân Iran và cải thiện quan hệ với Palestine.

Chiến đấu cơ F-35 của Mỹ tại Căn cứ Không quân Al-Dhafra ở UAE. Ảnh: AP

Thương vụ hàng tỉ USD bị hoãn

Trong thông báo xác nhận, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 27-1 cho biết việc tạm ngưng thực hiện một số hoạt động chuyển giao tài sản quân sự là thủ tục thông thường trong giai đoạn đầu của chính quyền mới, thể hiện cam kết của Washington về quyền kiểm soát, tính minh bạch cũng như đảm bảo quy trình xuất khẩu vũ khí phù hợp chính sách đối ngoại và các mục tiêu chiến lược quốc gia.

Hiện chưa rõ tình trạng đóng băng sẽ kéo dài bao lâu và bao nhiêu thương vụ bị ảnh hưởng, nhưng diễn biến này được dự báo tác động không nhỏ tới ngành công nghiệp xuất khẩu vũ khí của Mỹ. Theo số liệu từ Bộ Ngoại giao, doanh số bán vũ khí của Mỹ năm ngoái đạt 175 tỉ USD, tăng 5 tỉ USD so với năm 2019. Về mặt chiến lược, giới phân tích suy đoán đây có thể là tín hiệu cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận của Washington đối với Trung Ðông.

Ðược biết vào năm 2019, cựu Tổng thống Donald Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia với lý do căng thẳng với Iran để tránh sự phản đối của Quốc hội về việc bán vũ khí cho Saudi Arabia và UAE. Cuối năm ngoái, chính quyền Trump tiếp tục ủy quyền bán vũ khí cỡ nhỏ trị giá 290 triệu USD cho Saudi Arabia. Ðặc biệt, ngay trước lễ nhậm chức của ông Biden hôm 20-1 vừa rồi, Mỹ đã ký thỏa thuận bán lô vũ khí trị giá hơn 23 tỉ USD cho UAE, trong đó gồm 50 chiến đấu cơ đa năng F-35, 18 máy bay không người lái MQ-9 Reaper cùng nhiều thiết bị an ninh khác. Ðiều đáng nói là hầu hết các thương vụ vũ khí với hai quốc gia Trung Ðông nói trên vấp phải chỉ trích gay gắt từ các nhà lập pháp Mỹ do vai trò của Saudi Arabia trong vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi cách đây hai năm, cũng như sự can thiệp của Riyadh và Abu Dhabi trong cuộc xung đột đẫm máu ở Yemen. Theo kết quả điều tra hồi năm 2019 của Hãng tin CNN, hai nước này còn bất chấp các thỏa thuận với Washington, cung cấp thiết bị do Mỹ sản xuất cho những phần tử dính líu mạng lưới khủng bố al Qaeda cùng các lực lượng dân quân, phe phái Hồi giáo cực đoan khác ở Yemen.

Tân Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken không nói rõ Washington có ngừng cung cấp tất cả vũ khí tấn công cho hai đồng minh vùng Vịnh hay không, nhưng có điều chắc chắn là chính quyền Biden sẽ chấm dứt hỗ trợ chiến dịch quân sự do Riyadh dẫn đầu ở Yemen.

Sẽ quay trở lại JCPOA nếu Iran tuân thủ cam kết

Ông Blinken cũng tuyên bố Mỹ sẽ quay lại thỏa thuận hạt nhân với Iran nếu Tehran đáp ứng các cam kết của Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), được hai bên ký kết năm 2015 cùng với Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Ðức. Ngoại trưởng Blinken khẳng định: “Tổng thống Biden đã nói rất rõ ràng rằng nếu Iran tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ của mình theo JCPOA, Mỹ sẽ làm điều tương tự”, đồng thời bác bỏ áp lực của Iran buộc Mỹ phải hành động trước. Ngoài ra ông Blinken cũng cho rằng phải “mất thời gian” để Tehran quay lại các cam kết và để Mỹ xem xét liệu Iran có đáp ứng được các nghĩa vụ của mình hay không.

Trong động thái được xem là phô trương sức mạnh của chính quyền mới, ngày 27-1, Lầu Năm Góc thông báo một máy bay ném bom B-52 của Mỹ đã bay qua Trung Ðông. Trong tuyên bố cùng ngày, Bộ Chỉ huy Trung tâm Mỹ cho biết động thái này chứng minh khả năng của quân đội Mỹ trong việc triển khai sức mạnh không quân ở bất kỳ đâu trên thế giới nhằm ngăn chặn hành động xâm lược tiềm tàng và thể hiện cam kết của Mỹ đối với an ninh khu vực.

Mặc dù ông Biden trước đó báo hiệu có thể làm “tan băng” mối quan hệ với quốc gia Hồi giáo, tuy nhiên diễn biến trên cho thấy chính quyền mới của Mỹ có khả năng sẽ không thay đổi chiến lược đối với Iran.

Palestine hoan nghênh động thái mới của Mỹ

Trong khi đó, giới lãnh đạo Palestine vừa lên tiếng hoan nghênh dự định của chính quyền mới ở Mỹ trong việc mở lại văn phòng của Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) ở thủ đô Washington, vốn trước đó đã bị ông Trump ra lệnh đóng cửa.

Trước đó, ngày 26-1, đại diện lâm thời của Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Richard Mills cho biết, Tổng thống Biden dự định sẽ “khôi phục các chương trình viện trợ của Mỹ nhằm hỗ trợ nhân đạo và phát triển kinh tế cho người dân Palestine, đồng thời tiến hành các thủ tục nhằm mở lại các phái đoàn ngoại giao vốn bị chính quyền tiền nhiệm đóng cửa”.

MAI QUYÊN (Theo CNN, Reuters)