Hôm nay 21-4, cử tri Ukraine sẽ đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống vòng hai. Vòng bỏ phiếu quyết định này không chỉ thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhân dân Ukraine mà cả Nga và phương Tây, khi hai ứng viên là Tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko và danh hài thiếu kinh nghiệm chính trị Volodymyr Zelenskiy.

Tổng thống Poroshenko (trái) và danh hài Zelenskiy tại cuộc tranh luận trực tiếp hôm 19-4. Ảnh: AP

Ðấu khẩu chưa có tiền lệ

Theo hãng tin Reuters, đây là cuộc tranh luận chưa từng có trong lịch sử hiện đại của Ukraine, được diễn ra sau khi danh hài Zelenskiy thách thức đối thủ gặp nhau tại sân vận động có sức chứa lớn. Điểm duy nhất mà hai bên không “ném đá vào nhau” là khi cùng tỏ lòng thương tiếc các binh sĩ Ukraine đã thiệt mạng trong 5 năm xung đột với lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn ở miền Đông.

Trong tranh luận, Tổng thống Poroshenko nêu rõ diễn viên hài 41 tuổi không có chương trình tranh cử rõ ràng, lại thiếu kinh nghiệm chính trị cần thiết để duy trì Ukraine trên con đường thân phương Tây cũng như phản kháng âm mưu của Nga nhằm lôi kéo Ukraine trở lại quỹ đạo của Mát-xcơ-va. “Ông có thể sẽ là vị nguyên thủ quốc gia yếu kém không thể tự vệ trước các cú đấm của (Tổng thống Nga Vladimir) Putin. Một diễn viên không thể  đương đầu với cuộc chiến chống Nga” - ông Poroshenko nói, đồng thời cho rằng chiến thắng của danh hài sẽ mang lại lợi ích cho nước Nga, quốc gia đã sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine năm 2014 và hậu thuẫn cho phiến quân ly khai tại miền Đông dẫn đến cuộc chiến tranh từ đó đến nay làm 13.000 người thiệt mạng. Ngoài ra, ông Poroshenko cáo buộc Zelenskiy có mối quan hệ thân thiết và muốn bảo vệ lợi ích cho Ihor Kolomoisky, một trong những doanh nhân giàu có nhất Ukraine. Tỉ phú sống lưu vong này đang kiểm soát kênh truyền hình phát sóng nhiều chương trình của Zelenskiy và từng là ông chủ của ngân hàng lớn nhất Ukraine PrivatBank. Hôm 18-4, một tòa án ở Kiev phán quyết rằng việc chính quyền Poroshenko năm 2016 quốc hữu hóa PrivatBank như là phần trong chương trình cải cách kinh tế quốc gia là quyết định bất hợp pháp. Năm đó, chính quyền Kiev đã chi gần 6 tỉ USD để kiểm soát PrivatBank. Đáp lại, Tổng thống Poroshenko cảnh báo nếu ngân hàng này được trao lại cho nhà tài phiệt Kolomoisky thì Ukraine có nguy cơ vỡ nợ. Theo hãng tin AFP, đây là vấn đề mà Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đang theo dõi sát sao.

 Về phần mình, ông Zelensky cáo buộc vị tổng thống 53 tuổi đã thu lợi bất chính từ vị trí của mình, cũng như không kiên quyết chống tham nhũng và thất bại trong việc tìm giải pháp giúp chấm dứt cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine. “Tôi không là chính trị gia. Tôi chỉ là một người bình thường muốn phá vỡ hệ thống chính trị hiện nay. Tôi là kết quả của những lời hứa và sai lầm của ông” - danh hài đáp lời ông Poroshenko. Zelenskiy còn chất vấn vì sao tiêu chuẩn sống của người dân Ukraine suy giảm: “Làm thế nào mà đất nước Ukraine nghèo nhất với vị tổng thống giàu có nhất đây?”. Zelenskiy cho biết chính ông đã bỏ phiếu ủng hộ Poroshenko đắc cử tổng thống cách đây 5 năm và nhận ra rằng đó là một quyết định sai lầm. “Ông ta là con cáo mặc áo lông cừu” - Zelenskiy mỉa mai.

Chỉ có thể là Zelenskiy

Dẫn đầu cuộc bầu cử vòng một hồi cuối tháng trước là ông Zelensky với 30,24% số phiếu và Tổng thống Poroshenko với 15,95% số phiếu. Và theo một số kết quả thăm dò trước cuộc tranh luận trực tiếp, diễn viên hài tiếp tục dẫn đầu. Cuộc thăm dò do tổ chức khảo sát Rating cho thấy ông Zelenskiy nhận được 73% số phiếu bầu và Tổng thống Poroshenko chỉ được 27% số phiếu bầu. Một cuộc thăm dò khác cũng của Rating cho thấy Zelenskiy nhận được 58% số phiếu ủng hộ, so với chỉ có 22% của Poroshenko. Cuộc thăm dò của Viện xã hội quốc tế Kiev (KIIS) cho thấy 72% cử tri đứng về phía danh hài, chỉ 25% chọn ông Poroshenko.

Thật ra, các cuộc thăm dò dư luận sau vòng bỏ phiếu đầu tiên ngày 31-3 đều cho thấy ông Zelenskiy luôn là sự lựa chọn số một của cử tri Ukraine và hầu như không có nhận định lạc quan nào của phương Tây rằng sẽ có bất ngờ trong vòng bỏ phiếu quyết định ngày 21-4. Người giành chiến thắng chỉ có thể là Zelenskiy! Vì sao?

Ruslan Bortnik, Giám đốc Viện phân tích và quan hệ quốc tế Ukraine - tổ chức nghiên cứu độc lập ở Kiev, cho biết Tổng thống  Poroshenko đã được dự báo thất cử từ cách đây ít nhất 1 năm, khi mà tỷ lệ tiêu cực của ông đã đạt tới 50% do những vấn đề nóng bỏng như tham nhũng và nghèo khó không được cải thiện. Theo ông Bortnik, không một quan tham nào bị trừng phạt trong nhiệm kỳ 5 năm qua của ông Poroshenko và phân nửa dân số Ukraine không thể thích ứng với giá cả tăng vọt.

Alexander Okhrimenko, Giám đốc Trung tâm phân tích Ukraine độc lập có trụ sở tại Kiev, đánh giá sai lầm của ông Poroshenko là thể hiện mình như người đứng đầu trong hàng ngũ chống Nga nhằm gây xao lãng sự chú ý của người dân vào các vấn đề bên trong Ukraine. Trong khi đó, cuộc thăm dò hồi đầu năm nay của KIIS và hãng độc lập Levada của Nga cho thấy bất chấp những đả kích, trừng phạt và xung đột giữa Nga và Ukraine trong 5 năm qua, người dân Ukraine vẫn ngày càng có cái nhìn thiện cảm hơn đối với người Nga. Có tới 77% người Ukraine đánh giá “tích cực” về người Nga nói riêng và 57% đánh giá “tích cực” đối với nước Nga nói chung. Kết quả này không đồng nghĩa đa số người dân Ukraine ủng hộ chính sách của Tổng thống Nga Putin, bởi có 69% người Ukraine nhìn nhà lãnh đạo Điện Kremlin là “xấu” hoặc “quá xấu”.

Vadim Karasyuv, Giám đốc Viện chiến lược toàn cầu độc lập tại Kiev, nhận xét: “Hòa bình là số một. Người dân Ukraine đang mệt mỏi với chiến tranh và họ muốn sang trang mới. Zelenskiy đại diện cho một Ukraine mới. Ông ta muốn Ukraine là quốc gia Đông Âu bình thường, một Ukraine không phải là đối tượng của sự cạnh tranh địa chính trị và không chịu sự kiểm soát của Kremlin hay EU hoặc Mỹ. Người dân Ukraine muốn kết thúc mọi sự căng thẳng và thù hận. Đây là lý do ông Zelensliy nhận được sự ủng hộ lớn”. Zelenskiy đã tuyên bố muốn đối thoại với Nga và mang lại hòa bình cho người Ukraine như là ưu tiên hàng đầu.

KIẾN HÒA