Mạng lưới khủng bố quốc tế al-Qaeda hiện được cho có tham vọng lớn ở Syria. Trong 3 năm qua, nhiều nhân vật chủ chốt của al-Qaeda đã đến Syria trong khi Mặt trận al-Nusra, một nhánh của al-Qaeda ở Syria, đang đặt nền móng cho nhà nước đầu tiên của al-Qaeda tại quốc gia chìm trong cuộc nội chiến này.

Tuy sử dụng nhiều chiến thuật khác nhau ở Syria nhưng cả tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) và al-Qaeda đều có cùng mục tiêu, đó là tạo ra một tiểu vương quốc Hồi giáo tại đây. Trong khi IS ra sức kiểm soát nhiều khu vực dân cư và nhanh chóng tuyên bố thành lập nhà nước Hồi giáo, al-Nusra tìm cách tạo ảnh hưởng tại các khu vực chúng hy vọng sẽ cai trị - chiến lược mà al-Qaeda bắt đầu áp dụng ở Yemen hồi năm 2011, sau đó là ở Mali hồi năm 2012.

Sau nhiều năm "chăm chỉ" tạo ảnh hưởng tại miền Bắc Syria, al-Nusra gần đây đã thu thập ý kiến trong hàng ngũ của lực lượng này cũng như một số nhóm đối lập về việc tuyên bố thành lập một tiểu vương quốc. Không những vậy, al-Qaeda thậm chí đã điều một số nhân vật thánh chiến có ảnh hưởng lớn từ các cơ quan đầu não của chúng tới Syria nhằm xoa dịu những lo ngại từ phía IS cũng như những thành viên của al-Nusra phản đối ý tưởng thành lập một tiểu vương quốc độc lập.

Giới phân tích nhận định, sự hiện diện của một tiểu vương quốc al-Qaeda tại miền Bắc Syria có thể gây ra những hậu quả khôn lường, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng Syria và nền an ninh quốc tế. Họ cho rằng hành động tuyên bố thành lập một tiểu vương quốc sẽ cho phép al-Nusra khẳng định sự kiểm soát có phần áp đảo của mình, trong đó gồm việc áp đặt luật Sharia hà khắc ở các vùng lãnh thổ do chúng kiểm soát. Hậu quả là, những vụ án hình sự được cho sẽ tăng lên, quyền tự do dân sự sẽ bị hạn chế trong khi các cơ quan đối lập dân sự sẽ giảm.

Trong khi đó, sự kết hợp của một tiểu vương quốc al-Qaeda và giới lãnh đạo chóp bu al-Qaeda hồi sinh ở miền Bắc Syria sẽ làm cho "tên tuổi" của tổ chức thánh chiến này ngày càng nổi bậc hơn. Và cuối cùng, quyết định thành lập một tiểu vương quốc được xem là bước đầu của âm mưu triển khai các cuộc tấn công ở nước ngoài, nguy hiểm hơn những gì mà al-Qaeda đã từng gây ra ở Yemen và Afghanistan.

Tuy nhiên, kế hoạch tuyên bố thành lập tiểu vương quốc của al-Nusra dường như đang gặp trở ngại, ít nhất là tạm thời giữa lúc cuộc chiến tại Syria có dấu hiệu tạm lắng. Các nhóm Hồi giáo đối lập ở Syria công kích kế hoạch "xưng vương" của al-Nusra. Một số nhóm thậm chí còn cho rằng al-Nusra nên từ bỏ mối quan hệ với al-Qaeda để thành lập một tổ chức Hồi giáo vũ trang thống nhất.

"Trong một thời gian ngắn, ý kiến thăm dò về việc thành lập tiểu vương quốc đã được triển khai bên ngoài al-Nusra nhưng phản ứng dường như rất tiêu cực. Người dân Syria không muốn có thêm một tiểu vương quốc. Kể từ đó, al-Nusra đã tập trung thăm dò ý kiến trong cộng đồng riêng của mình. Kết quả là, trong khi Hội đồng Shura của al-Nusra cho biết cần có thêm thời gian thì một số người khác nói họ cần làm điều này ngay từ bây giờ" – một tay súng Hồi giáo Syria tiết lộ.

Dẫu vậy, al-Nusra được cho đang tái thành lập một liên minh quân sự và có kế hoạch sớm triển khai các cuộc tấn công lớn ở phía Nam Aleppo, phá vỡ nỗ lực của Nga và Mỹ trong việc duy trì lệnh ngừng bắn tại thành phố này.

TRÍ VĂN (Theo Foreign Policy)