Vị thế quân sự của Nhật Bản sắp có sự chuyển biến mạnh mẽ khi nước này chuẩn bị nâng gấp đôi chi tiêu quốc phòng chỉ trong vòng 5 năm tới, đồng thời thúc đẩy chiến lược xuất khẩu vũ khí sát thương cho các đối tác và đồng minh trên thế giới.
Cú hích lớn tạo nhảy vọt
Ngân sách quốc phòng Nhật Bản trong năm tài khóa kết thúc vào tháng 3-2023 đạt khoảng 47,2 tỉ USD. Tuy nhiên, đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của Thủ tướng Fumio Kishida đang đề xuất kế hoạch tăng chi tiêu ngân sách quốc phòng lên gấp đôi trong vòng 5 năm tới, tức đạt khoảng 105 tỉ USD vào năm 2028, tương đương 2% GDP.
Nếu được phép tăng chi tiêu theo đúng kế hoạch thì ngân sách quốc phòng của Tokyo sẽ nhảy vọt lên hàng thứ 3 thế giới, chỉ sau Mỹ và Trung Quốc. Giới cầm quyền cho rằng nguồn ngân sách mới sẽ giúp nâng cao “năng lực phản công” của các lực lượng phòng vệ Nhật Bản chứ không nhằm phát triển khả năng “tấn công phủ đầu” vốn bị cấm theo hiến pháp hòa bình của đất nước Mặt trời mọc. Các nhà phân tích nhận định khả năng tăng cường sức mạnh quân sự sắp tới của Nhật Bản là một cú hích tạo ra sự khác biệt trong việc răn đe Trung Quốc vốn có thể gây bất ổn, thậm chí xung đột tại khu vực.
Hiện tại, các lực lượng phòng vệ Nhật Bản có khoảng 250.000 binh lính thường trực và 60.000 quân dự bị. Số binh sĩ Mỹ tại Nhật là 55.000, nhiều hơn tại bất kỳ quốc gia nào khác và đóng tại 85 cứ điểm quân sự. Nhật Bản là nước nhập khẩu vũ khí lớn thứ 12 thế giới, chiếm 2,2% thị phần vũ khí toàn cầu. Mỗi năm, nước này dành khoảng 17,7 tỉ USD mua sắm trang thiết bị vũ khí mà phần lớn nhập khẩu từ đồng minh Mỹ. Tokyo còn đang hợp tác với Mỹ, Anh phát triển chiến đấu cơ và tên lửa chống máy bay thế hệ mới. Thế nên, dù cơ cấu quân sự của Nhật Bản không được xếp loại quân đội quốc gia nhưng hỏa lực quân sự của các lực lượng phòng vệ nước này đứng thứ 5 toàn cầu.
Mở lối xuất khẩu vũ khí
Tăng chi tiêu ngân sách quốc phòng dự kiến sẽ tạo cơ hội cho ngành công nghiệp vũ khí của Nhật Bản đẩy mạnh đầu tư nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trước các “ông lớn” Mỹ và quốc tế, qua đó có thể giành hợp đồng trong nước và hướng tới xuất khẩu. Năm 2014, Tokyo đã nới lỏng quy định cấm xuất khẩu vũ khí phi sát thương và chuyển giao thiết bị quốc phòng phục vụ công tác cứu hộ, vận tải, cảnh báo, giám sát và rà phá bom mìn cho các nước thân thiện.
Thế nhưng, đến nay Nhật Bản chỉ bán được một sản phẩm hoàn chỉnh là radar giám sát cho Philippines, sau khi tặng nước này máy bay huấn luyện TC-90 đã qua sử dụng cùng các bộ phận thay thế của trực thăng đa chức năng UH-1H. Trong khi đó, Tokyo từng muốn xuất khẩu radar cho Thái Lan và khinh hạm cho Indonesia nhưng đều bất thành. Quá trình đàm phán bán khoảng một chục thủy phi cơ ShinMaywa US-2 lớn nhất của Nhật Bản cho Ấn Độ cũng không có kết quả do bất đồng về giá cả. Đáng chú ý là năm 2016, Nhật Bản không thể bán được công nghệ tàu ngầm lớp Soryu cho Úc. Canberra khi đó chọn tàu ngầm động cơ diesel-điện của Pháp và đến năm 2021 lại chuyển sang kế hoạch mua tàu ngầm hạt nhân của Mỹ và Anh.
Giờ đây, theo tờ Nikkei, chính quyền Thủ tướng Kishida đang xem xét nới lỏng xuất khẩu vũ khí sát thương cho các nước đã ký thỏa thuận chuyển giao thiết bị, công nghệ quốc phòng song phương với Nhật Bản. Sẽ có 12 nước “cùng chí hướng” được Chính phủ Nhật Bản xem xét xuất khẩu các loại vũ khí như tên lửa đánh chặn, chiến đấu cơ. Nikkei cho rằng xuất khẩu vũ khí sẽ cho phép các nhà sản xuất Nhật Bản thu lại một phần chi phí đầu tư sản xuất và hơn thế nữa là nhằm củng cố mối quan hệ bền chặt hơn giữa Tokyo và các nước tiếp nhận, qua đó hạn chế một số nước bị cuốn vào ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc.
ĐỨC TRUNG (Tổng hợp)
