Trung Quốc và các nước Trung Á vừa tổ chức Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai tại thủ đô Astana (Kazakhstan) nhằm thúc đẩy quan hệ giữa 2 bên lên tầm cao mới trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị khu vực đang ngày càng trở nên gay gắt và khó đoán định hơn bao giờ hết.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chụp ảnh lưu niệm với lãnh đạo 5 quốc gia Trung Á. Ảnh: Xinhua

Bộ Ngoại giao Trung Quốc trong một tuyên bố hôm 18-6 cho biết, nước này và các nước Trung Á đã thống nhất rằng 2 bên cần cải thiện kết nối đường bộ và đường sắt, cũng như sẽ tìm cách mở thêm nhiều chuyến bay trực tiếp đến và đi từ Trung Quốc. Ngoài ra, Trung Quốc sẽ cân nhắc đơn giản hóa thủ tục cấp thị thực đối với 5 nước Trung Á. Các bên cũng sẽ nghiên cứu tính khả thi của việc mở các văn phòng lãnh sự. Riêng Trung Quốc cùng với Kazakhstan, Kyrgyzstan và Tajikistan sẽ đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa các cơ sở hạ tầng hiện có và xem xét kế hoạch xây dựng các cảng mới.

Ðáng chú ý,  Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các nhà lãnh đạo Trung Á đã ký Hiệp ước láng giềng hữu nghị và hợp tác lâu dài nhằm nâng cao quan hệ với các quốc gia trong khu vực, đánh dấu bước tiến mới trong việc thể chế hóa quan hệ đối tác toàn diện giữa Bắc Kinh và nhóm nước Trung Á.

Phát biểu tại hội nghị, ông Tập ca ngợi việc ký kết hiệp ước nói trên là “cột mốc lịch sử mới cho ngày hôm nay và là nền tảng cho ngày mai” của mối quan hệ giữa Trung Quốc với 5 quốc gia Trung Á, cho rằng nó đại diện cho “nỗ lực đổi mới trong ngoại giao láng giềng của Trung Quốc”. Chủ tịch Tập cho biết Trung Quốc luôn coi Trung Á là ưu tiên trong chính sách ngoại giao, thực hiện chính sách láng giềng tốt, bạn bè tốt và cùng phát triển, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy “Tinh thần Trung Quốc - Trung Á” về “tôn trọng lẫn nhau, tin cậy lẫn nhau, cùng có lợi, tương trợ lẫn nhau và cùng thúc đẩy hiện đại hóa thông qua phát triển chất lượng cao”.

Nhà lãnh đạo quốc gia Ðông Á còn cam kết chi 1,5 tỉ nhân dân tệ (tương đương 209 triệu USD) cho các dự án phát triển và sinh kế trong khu vực. “Trung Quốc sẵn sàng cung cấp 1,5 tỉ nhân dân tệ viện trợ không hoàn lại cho các quốc gia Trung Á trong năm nay để hỗ trợ các dự án phát triển và sinh kế mà mỗi quốc gia đều quan tâm. Trung Quốc cũng sẽ cung cấp 3.000 cơ hội đào tạo cho các quốc gia Trung Á trong 2 năm tới” - Chủ tịch Tập tuyên bố.

Ngoài ra, ông Tập còn ca ngợi cơ chế Trung Quốc - Trung Á, qua đó kêu gọi các nước hành động theo cơ chế này nhằm tăng cường hợp tác, thúc đẩy sự phát triển của sáng kiến “Vành đai, Con đường (BRI)” và hướng tới mục tiêu xây dựng cộng đồng chia sẻ tương lai cho khu vực.

Ðáng chú ý, Chủ tịch Tập thúc giục Trung Quốc và Trung Á tối ưu hóa khuôn khổ hợp tác để hướng đến kết quả tốt hơn, hiệu quả hơn và hội nhập sâu rộng hơn. Theo nhà lãnh đạo Trung Quốc, hai bên cần nỗ lực tập trung vào thương mại thông suốt, đầu tư công nghiệp, kết nối, khai thác xanh, hiện đại hóa nông nghiệp, đồng thời triển khai nhiều dự án hơn trên thực tế. Ðể thúc đẩy hợp tác có liên quan, Trung Quốc quyết định thành lập 3 trung tâm hợp tác, tập trung vào xóa đói giảm nghèo, trao đổi giáo dục, phòng ngừa và kiểm soát tình trạng sa mạc hóa, cũng như thành lập một nền tảng hợp tác cho thương mại thông suốt.

Chủ tịch Tập nhận định tình hình thế giới đang trải qua những thay đổi lớn trong một kỷ nguyên mới đầy bất ổn. Chỉ có kiên trì với công lý, duy trì tinh thần hợp tác đôi bên cùng có lợi mới có thể bảo vệ hòa bình thế giới và thúc đẩy phát triển chung. Theo ông Tập, các cuộc chiến thuế quan và chiến tranh thương mại không có ai thắng, chủ nghĩa đơn phương, bảo hộ chắc chắn chỉ gây hại cho chính mình.

Giới chuyên gia xem hội nghị lần này là “bước đi quan trọng, có ý nghĩa và đầy tham vọng khác nhằm làm sâu sắc thêm sự hợp tác của Trung Quốc với khu vực”. Hội nghị  thể hiện rõ chiến lược dài hạn của Trung Quốc nhằm mở rộng ảnh hưởng tại Trung Á, nơi vốn là cửa ngõ chiến lược trong BRI. Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu có nhiều biến động và ảnh hưởng truyền thống của Nga tại khu vực đang suy giảm, Bắc Kinh đang từng bước khẳng định vai trò dẫn dắt mới.

Ðược biết, năm 2020, Trung Quốc đề xuất thành lập cơ chế Trung Quốc - Trung Á. Năm 2022, hai bên đề xuất nâng cấp cơ chế lên cấp nguyên thủ quốc gia tại hội nghị thượng đỉnh trực tuyến đánh dấu kỷ niệm 30 năm quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Trung Á. Ðề xuất này đã được hiện thực hóa tại Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - Trung Á lần đầu tiên vào năm 2023 tại thành phố Tây An. Một cuộc thăm dò gần đây của kênh truyền hình CGTN cho thấy 90% số người được hỏi tin rằng cơ chế Trung Quốc - Trung Á là khuôn khổ để cả 2 bên tìm kiếm sự ổn định, phát triển và hợp tác hướng tới tương lai.