Trợ giúp pháp lý (TGPL) là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người được TGPL trong vụ việc TGPL theo quy định, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật. Luật TGPL năm 2017 quy định cụ thể đối tượng được TGPL, người thực hiện TGPL, trường hợp không được tiếp tục thực hiện hoặc phải từ chối thực hiện TGPL…

Trợ giúp viên Trung tâm TGPL Nhà nước TP Cần Thơ truyền thông pháp luật cho học sinh Trường THCS Tân Thới, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ.

Theo quy định tại Điều 7, Luật TGPL năm 2017, những đối tượng sau sẽ được TGPL: người có công với cách mạng; người thuộc hộ nghèo; trẻ em; người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi; người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo; người thuộc một trong các trường hợp sau đây có khó khăn về tài chính: cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng khi liệt sĩ còn nhỏ; người nhiễm chất độc da cam; người cao tuổi; người khuyết tật; người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là bị hại trong vụ án hình sự; nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình; nạn nhân của hành vi mua bán người theo quy định của Luật Phòng, chống mua bán người; người nhiễm HIV.

Tổ chức tham gia TGPL bao gồm tổ chức ký hợp đồng thực hiện TGPL và tổ chức đăng ký tham gia TGPL. Tổ chức ký hợp đồng thực hiện TGPL bao gồm tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật ký kết hợp đồng thực hiện TGPL với Sở Tư pháp theo quy định. Tổ chức đăng ký tham gia TGPL bao gồm tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật đăng ký tham gia TGPL theo quy định. Người thực hiện TGPL bao gồm: trợ giúp viên pháp lý; luật sư thực hiện TGPL theo hợp đồng với trung tâm TGPL nhà nước; luật sư thực hiện TGPL theo phân công của tổ chức tham gia TGPL; tư vấn viên pháp luật có 2 năm kinh nghiệm tư vấn pháp luật trở lên làm việc tại tổ chức tham gia TGPL; cộng tác viên TGPL.

Nguyên tắc hoạt động TGPL phải tuân thủ pháp luật và quy tắc nghề nghiệp TGPL; kịp thời, độc lập, trung thực, tôn trọng sự thật khách quan; bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp của người được TGPL; không thu tiền, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác từ người được TGPL.

Luật TGPL năm 2017 quy định cụ thể người thực hiện TGPL không được tiếp tục thực hiện TGPL khi thuộc một trong các trường hợp sau đây: thực hiện hành vi bị nghiêm cấm quy định tại khoản 1, Điều 6 của Luật này (xâm phạm danh dự, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL; phân biệt đối xử người được TGPL; nhận, đòi hỏi bất kỳ một khoản tiền, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác từ người được TGPL; sách nhiễu người được TGPL; tiết lộ thông tin về vụ việc TGPL, về người được TGPL, trừ trường hợp người được TGPL đồng ý bằng văn bản hoặc luật có quy định khác; từ chối hoặc không tiếp tục thực hiện TGPL, trừ trường hợp quy định tại Luật này và quy định của pháp luật về tố tụng; lợi dụng hoạt động TGPL để trục lợi, xâm phạm quốc phòng, an ninh quốc gia, gây mất trật tự, an toàn xã hội, ảnh hưởng xấu đến đạo đức xã hội; xúi giục, kích động người được TGPL cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật, khiếu nại, tố cáo, khởi kiện trái pháp luật), trừ trường hợp đã chấp hành xong hình thức xử lý vi phạm và được thực hiện TGPL theo quy định của Luật này. Bị thu hồi thẻ trợ giúp viên pháp lý, thẻ cộng tác viên TGPL, chứng chỉ hành nghề luật sư, thẻ tư vấn viên pháp luật. Các trường hợp không được tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật về tố tụng.

Bên cạnh đó, người thực hiện TGPL phải từ chối thực hiện vụ việc TGPL khi thuộc một trong các trường hợp: đã hoặc đang thực hiện TGPL cho người được TGPL là các bên có quyền lợi đối lập nhau trong cùng một vụ việc, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác đối với vụ việc tư vấn pháp luật, đại diện ngoài tố tụng trong lĩnh vực dân sự; có căn cứ cho rằng người thực hiện TGPL có thể không khách quan trong thực hiện TGPL; có lý do cho thấy không thể thực hiện vụ việc TGPL một cách hiệu quả, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL.

Tổ chức thực hiện TGPL phải thông báo bằng văn bản và nêu rõ lý do cho người được TGPL và cử người khác thực hiện TGPL trong trường hợp người thực hiện TGPL không được tiếp tục thực hiện TGPL hoặc người thực hiện TGPL thuộc trường hợp phải từ chối thực hiện vụ việc TGPL theo quy định.

Bài, ảnh: HOÀNG YẾN