Sau tuyên bố cứng rắn của Mỹ trong vấn đề Biển Đông, căng thẳng giữa hai cường quốc tiếp tục leo thang khi các nhà ngoại giao khẩu chiến trên khắp mặt trận truyền thông và mạng xã hội.

Tàu sân bay Mỹ USS Nimitz và tàu hải quân Ấn Độ tập trận trên Ấn Độ Dương hôm 20-7. Ảnh: U.S Navy

Tuần rồi, Mỹ lần đầu tiên chính thức làm rõ lập trường đối với tranh chấp ở Biển Đông thông qua tuyên bố của chính quyền Tổng thống Donald Trump, bác bỏ hầu hết yêu sách hàng hải của Trung Quốc trên vùng biển chiến lược này. Chia sẻ lại trên mạng xã hội Facebook, đại sứ quán Mỹ tại một số nước khu vực như Thái Lan, Malaysia, Philippines và Campuchia đồng thời đưa ra những bình luận, phân tích và phê phán Bắc Kinh trên các trang báo địa phương.

Cụ thể, Phó trưởng phái đoàn Mỹ tại Myanmar George N. Sibley trong một bài xã luận đã cảnh báo nước này hoặc bất kỳ quốc gia nào khác đều có thể là nạn nhân kế tiếp trước những "hành động gây hấn đáng lo ngại” của Trung Quốc ở Biển Đông. Trong khi đó, đại sứ Mỹ tại Thái Lan George DeSombre cũng nhấn mạnh với tờ Bangkok Post về những nỗ lực của chính quyền Trump, ủng hộ tự do hàng hải trong khu vực và đảm bảo Trung Quốc không mở rộng kiểm soát Biển Đông một cách bất hợp pháp.

Ngoài chê trách hành vi “xâm lấn chủ quyền” ở Biển Đông, đại sứ quán Mỹ ở Thái Lan còn chỉ trích Trung Quốc xây dựng các con đập ở thượng nguồn sông Mekong, tích trữ lượng lớn nước trong giai đoạn hạn hán nghiêm trọng hoành hành các nước ở hạ nguồn hồi năm ngoái. Đại diện ngoại giao Mỹ tại Bangkok còn cáo buộc Bắc Kinh âm mưu biến sông Mekong thành Biển Đông thứ hai. Trong khi đó, đại sứ quán Mỹ ở Myanmar so sánh nét tương đồng giữa hành vi khiêu khích trên Biển Đông với cách mà cường quốc châu Á đang làm “xói mòn chủ quyền” Naypyidaw thông qua chính sách đầu tư “bẫy nợ”, nạn buôn bán phụ nữ và buôn lậu ma túy tại biên giới.

Đáp lại, Trung Quốc cáo buộc Mỹ sử dụng ngôn từ dối trá “bôi nhọ” nước này hòng đánh lừa công luận trong khu vực. Theo đại sứ Trung Quốc tại Thái Lan, Washington đang cố chia rẽ Bắc Kinh và những quốc gia ven biển khác. Trong một bài đăng trên Facebook, đại sứ quán Trung Quốc tại Myanmar gay gắt chỉ trích các nhà ngoại giao Mỹ cố kiềm chế Bắc Kinh bằng những hành vi “bẩn thỉu”, thể  hiện “bộ mặt ích kỷ, giả tạo, xấu xí và đáng khinh”.

Theo giới quan sát, khẩu chiến leo thang giữa các đại sứ Mỹ - Trung đang phơi bày cuộc đua giành ảnh hưởng ở Đông Nam Á trong bối cảnh quan hệ hai cường quốc ngày càng đi xuống. Diễn biến này đồng thời đánh dấu chiến lược ngoại giao mới của Washington trong khu vực, đó là muốn thông qua phát biểu của các nhà ngoại giao trên báo chí địa phương để cảnh báo quốc gia sở tại về cách hành xử “bất chấp luật pháp” của Trung Quốc; từ đó thuyết phục họ lên tiếng trước những “hành động sai trái” từ Bắc Kinh dù có là bên tranh chấp hay không.

Đối phó chiến lược này, Trung Quốc gần đây liên tục kêu gọi các quốc gia Đông Nam Á cảnh giác trước “âm mưu” của Mỹ, tránh bị Washington lợi dụng hòng phá hoại sự ổn định khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Trong cuộc phỏng vấn tuần trước với tờ Manila Times, đại sứ Trung Quốc tại Philippines Huang Xilian còn cáo buộc Washington viện lý do bảo vệ quyền tự do hàng hải, liều lĩnh xâm phạm “chủ quyền trên biển, trên không” của nước khác cũng như can thiệp vào mọi vùng biển trên thế giới.

Theo nhà phân tích Renato de Castro thuộc Viện Chiến lược và quan hệ quốc tế Albert Del Rosario (Philippines), Mỹ-Trung đang trong một trận chiến và đây sẽ là cuộc chơi lâu dài. Trong đó, Bắc Kinh có vẻ tự làm suy yếu tham vọng toàn cầu của chính mình khi theo đuổi chiến lược dân tộc chủ nghĩa có tính gây hấn, đặc biệt giữa lúc thế giới đang chật vật đối phó đại dịch COVID-19.

MAI QUYÊN (Theo Reuters)