Truyện ngắn NGUYỄN - KIM
“Lấy chồng nghề ruộng em theo
Lấy chồng nghề biển, hồn treo cột buồm”
(Ca dao)
Xóm nhỏ ấy được gọi bằng cái tên mộc mạc là xóm Lá, đâu chừng vài ba chục nóc gia, ở cặp hai bên bờ vàm Rạch Lớn. Dân cư sinh sống bằng việc làm chút ít ruộng và khai thác nguồn lợi thiên nhiên như: cưa củi, bắt cua, đăng chài cá tôm ven sông... Từ khi lập xóm tới nay hơn 30 năm họ dễ dàng chấp nhận nếp sống giản dị, đạm bạc mà thuận hòa. Chẳng có một biến cố lớn nào xảy ra cho đến khi...
Chuyến ghe cân cua bên Bình Đại của chú tư Tiểu ở lại một đêm, khi trở về có kèm theo một thanh niên lạ mặt. Anh ta tên Tiến, người miền Trung, trạc hăm lăm tuổi, nói năng tử tế hiền lành. Chiều mát, chú Tư bày mâm cháo cá, bình rượu rồi mời vài ông hàng xóm lớn tuổi tới nhậu chơi. Cũng nhằm mục đích giới thiệu cho mọi người biết Tiến, tuy mới quen nhưng rất đáng tin cậy.
Tiến làm cho ghe đánh cá biển Bình Đại, vì có chút chuyện không vui nên xin qua đây tạm trú trong thời gian nghỉ giữa hai chuyến đi. Rượu vào lời ra, chuyện trò thân tình, cởi mở, đến tua rượu cuối thì ai cũng coi Tiến như người trong xóm. Đi biển vài ba tuần lễ, về nghỉ dăm ngày, Tiến tranh thủ đi khắp các lượt nhà làm quen. Nói chung, ai cũng mến anh bởi sự hoạt bát, hay kể chuyện lạ, chuyện phong tục quê nhà cho họ nghe. Thắm thoát được bốn tháng trời, giờ cả xóm không còn coi anh là người lạ nữa. Anh thường lân la tới nhà ông Hai Lễ chơi để bàn luận chuyện xưa tích cũ. Ông có vẻ thích anh, có lẽ vì anh thuộc làu pho Tam Quốc Chí và chịu khó ngồi hàng giờ liền để nghe ông nhận xét về các nhân vật trong sách. Có người đùa bảo Tiến đang ngắm nghé Hiền, cô con gái út ông Hai. Anh chỉ cười, không nói gì. Vợ mất sớm, ông nuôi mấy đứa con tới trưởng thành, chúng có gia đình sống nơi xa yên ổn, chỉ còn cô út vừa tròn 18 tuổi. Dịp cúng bổn xóm, bà năm Quán ướm lời với ông Hai:
- Tui thấy thằng Tiến hổng phải người gốc gác đây mà coi tánh nết cũng tốt! Còn đứa con gái gã phứt cho chòm xóm uống rượu chung vui...
Đăm chiêu suy nghĩ, ông thủng thẳng nói :
- Thím nói cũng phải, nhưng kết thông gia tuốt miền ngoài xa xôi nhiều trở ngại lắm. Tôi sợ sau này con Hiền lỡ làng tội nghiệp...
Từ bữa đó, mỗi lần Tiến đi biển về mang biếu quà đặc sản, ông giữ ý hạn chế nhận hoặc gởi lại rổ khoai, vài nải chuối để khỏi băn khoăn. Vùng hẻo lánh này trai tráng không nhiều mà ngặt cái khi lớn lên thì chúng tìm cơ hội xa lìa quê hương. Đi đâu cũng được, làm nghề gì cũng xong, chúng bảo sống ở đây “ngóc đầu không lên!”. Có con gái gả được tấm chồng đàng hoàng “mừng hú hồn”, nhiều người nói vậy. Trả lời bà Năm Quán để giữ kẻ, thật lòng ông Hai quí sự trung thực của Tiến, nên việc anh tiếp xúc thân mật với con gái, ông ngó lơ. Đi biển về, việc trước tiên là anh ghé thăm ông, tranh thủ phát quang khơi thông con lạch cho xuồng ra vô thuận tiện hay có khi hai bác cháu xoay trần lợp lại mái chuồng heo... Biết tình yêu giữa con gái mình và chàng trai miền Trung ngày càng sâu đậm, ông không đành lòng cấm đoán. Rồi đến một ngày, qua mai mối của chú Tư Tiểu, ông Hai bằng lòng tổ chức đám cưới “bắt rể” thật lớn, có tất thảy bà con lối xóm đến chung vui. Cuộc sống đôi vợ chồng trẻ thật hạnh phúc. Hiền đẹp người, đẹp nết, Tiến chăm làm và yêu vợ hết mực. Dòng đời êm ả, nửa năm qua hai người luôn khao khát mong ngóng tin vui mà chưa được. Ông Hai Lễ tỏ ra mãn nguyện khi không chọn lầm người, mừng cho con gái có nơi nương tựa xứng đáng. Khuya một đêm tháng 10, Hiền bịn rịn tiễn chồng xuống ghe chú Tư Tiểu đưa qua Bình Đại, dặn dò luôn miệng:
- Anh cẩn thận, chuyến này đánh bắt xa... Những tháng cuối năm, biển động... em lo lắm !
Hôn lên tóc vợ, Tiến thì thầm:
- Phải gắng dành dụm, mai này mình có con anh sẽ đưa về thăm quê anh, cũng chẳng còn được mấy người thân ! Em ở nhà nhớ chăm sóc ba cho tốt nghen... Thôi, anh đi !
Tiếng máy nổ xình xịch vang trong đêm, đứng ở mũi ghe Tiến còn quay mặt lại vẫy tay cho tới khi khuất sau rặng dừa nước.
* * *
Cơn bão số 5 hoành hành dữ dội, hầu như quét sạch những tàu ghe hoạt động tại ngư trường gần tâm bão. Trong số đó có chuyến ghe Tiến đi. Anh nằm đầu danh sách người mất tích. Hơn 10 ngày, cha con Hiền ở suốt bên Bình Đại chờ tin Tiến trong mỏi mòn, tuyệt vọng. Những đám tang ngư dân địa phương chết biển sớm chiều ảm đạm đưa về càng xoáy sâu vào tim người vợ trẻ, Hiền khóc lóc, vật vã ngày đêm. Ông Hai Lễ đau lòng không kém, thương con nghẹn giọng ủi an. Việc tìm kiếm chấm dứt, mọi chuyện đã an bài. Hai cha con xót xa quay về ngôi nhà trống vắng, hình ảnh Tiến như cơn mơ đẹp thoáng qua rồi vụt biến...
... Năm năm sau cơn bão, trong lòng Hiền vẫn canh cánh nỗi nhớ thương người chồng vắn số. Bao nhiêu đêm trằn trọc, mơ màng để lệ tràn bên gối chiếc rồi cũng nguôi ngoai theo nhịp sống. Ông Hai Lễ già đi nhiều, lòng trăn trở thương con gái tuổi còn xuân mà phải chăn đơn gối chiếc. Bữa giỗ cúng Tiến đã xong, mời chú Tư Tiểu ngồi lại và gọi Hiền lên nghe chuyện, ông Hai cân nhắc nói:
- Mọi người ai cũng nhớ Tiến, không riêng gì con... Hôm nay có mặt chú Tư, ba chẳng ép mà chỉ... xin con nghĩ lại mà sống có đôi có bạn theo lẽ đời. Ba vắn tắt, con thấy thằng Ba giăng câu cháu chú Tư đây thế nào? Có hợp để xây dựng cùng con không ? Nó mồ côi từ nhỏ, ít nói, cục mịch, nhưng có nghĩa có tình với làng xóm... Thương con từ hồi nào tới giờ hổng dám nói, chú Tư biết bụng nó nên...
Chú Tư thuyết phục thêm vài câu rồi im lặng chờ đợi. Hiền cúi mặt nghĩ ngợi hồi lâu, ngập ngừng lên tiếng:
- Con có lỗi làm ba buồn theo con mấy năm nay... Thôi thì cứ theo ý ba và chú Tư, có điều anh Ba phải hiểu là con vẫn thương yêu anh Tiến cho tới ngày nhắm mắt...
Nhìn người bạn già, ông Hai móm mém cười:
- Được rồi, ba vui lắm! Con ra sau nướng mớ khô chạch cho hai... sui gia nhậu mừng chuyện tác thành suôn sẻ...
Hơn hai năm sống cùng người chồng mới, có đứa con trai vừa giáp thôi nôi, dĩ vãng lắng đọng trong Hiền. Anh Ba khuya sớm làm lụng, gầy dựng mái gia đình êm ấm. Ngày giỗ Tiến, chính anh đi mời bà con chòm xóm đến dự để nhắc nhớ chuyện một thời “chồng trước vợ mình” sống tốt ra sao. Ai cũng khen anh có trước có sau, không nhỏ nhen như thói thường bao người.
Đột nhiên cả xóm nghe ai đó khẳng định đã gặp... Tiến tại bến xe Long Khánh. Râm ran dư luận, đoán già đoán non theo nhiều chiều hướng, tốt xấu lẫn lộn. Người trong cuộc hoặc liên quan thì bồn chồn vào ra nghe ngóng. Nhà ông Hai tất nhiên biết chuyện, nửa tin nửa ngờ, tâm trạng có dao động nhưng không ai dám lộ ra. Hiền lủi thủi trong nhà với con, tránh tiếp xúc mọi người, chẳng biết tâm tư chị ra sao ? Anh Ba thì buồn thấy rõ, cả đêm giăng câu ngoài vàm, sáng la cà uống rượu đến say mèm mới về. Ông Hai lặng lẽ trầm tư bên bàn trà, tàn thuốc lá đầy dưới chân. Và định mệnh sao cay nghiệt... Như lệ thường, sớm nào chồng Hiền cũng đem tôm cá về, nựng nịu con rồi đi đâu thì đi, chị an tâm. Bữa nay chờ tới mặt trời lên cao không thấy mặt chồng, Hiền bồn chồn trong dạ, tất tả đi quanh xóm vẫn bặt tin. Nhờ ghe chú Tư Tiểu chở tới đầu vàm, thấy ghe anh Ba cột vào gốc bần lão, không có người. Hú gọi bặt tăm hơi, linh cảm điều chẳng lành vài thanh niên nhảy xuống rạch mò tìm cầu may. Nửa giờ sau, Hiền chết điếng, ngất xỉu ngay khi xác chồng được kéo ra từ hốc kẹt bụi dừa nước to tướng. Ai cũng phân vân chẳng hiểu nguyên nhân vì sao một người giỏi bơi lội mà chết đuối trong điều kiện quá đơn giản. Hiền đau xót tự dằn vặt vì mình và vì nguồn tin Tiến có thể trở về mà anh Ba chết đột gột, tức tưởi. Bản tính chất phác, hiền lương, anh hoang mang, khó xử khi mai này đối mặt với hoàn cảnh trớ trêu nên buông xuôi phận người chăng ?
Mở cửa mã chồng Hiền được ba ngày, Tiến lù lù về tìm ngay nhà chú Tư Tiểu. Đầu trên xóm dưới tới thăm mừng “người chết trở về” và để nghe anh kể chuyện mình từ sau con bão số 5 hơn bảy năm về trước. Lúc ghe vỡ, anh bị nhiều vết thương nhưng may mắn bám được vào mảnh gỗ và trôi dạt suốt mấy ngày đêm. Lênh đênh vùi dập sóng to gió lớn, anh thần trí hôn mê, kiệt sức sắp ngất thì gặp ghe cào cứu đưa về tận Bình Thuận. Một gia đình thương tình cưu mang, nuôi dưỡng chữa chạy bệnh cho anh suốt mấy tháng trời. Vết thương ở đầu tái phát thường xuyên khiến anh mơ hồ về gốc gác, gia đình một thời gian dài. Ơn sâu nghĩa nặng, tình cảm phát sinh, cô con gái lớn của gia đình ấy đem lòng yêu anh bất chấp sự dị nghị của làng xóm. Trí nhớ hồi phục nhưng tinh thần suy sụp, anh ngã lòng với suy nghĩ đơn giản: “Hiền chưa có con cùng mình và đã hơn năm qua bao nhiêu biến đổi, biết giờ sự thể ra sao? Bởi chắc chắn ai cũng cho rằng mình chết mất xác từ lâu...”. Đứa con gái nhỏ ra đời, rồi những bon chen cuộc sống khiến mọi chuyện như chìm vào quên lãng. Nhưng rồi ngày tháng ấm êm xưa cũ bên Hiền và mối chân tình của bà con xóm Lá lại hiện về ám ảnh, thôi thúc Tiến như món nợ giày vò lương tâm anh. Anh phải trở về để mà tạ tội với tất cả mọi người...
Trong lúc chú Tư Tiểu kể về sự đau khổ, chờ đợi triền miên của Hiền khi anh mất tích, Tiến rưng rưng nước mắt giày vò, lên án mình đã nhẫn tâm phụ bạc người vợ thủy chung. Oái oăm hơn, anh trở về khi Hiền đã có gia đình mới và định mệnh nào khiến xui đúng lúc anh Ba, chồng Hiền vừa mất. Hiểu tâm trạng Tiến, chú Tư chậm rãi nói:
- Chỉ có ông trời mới bày ra hoàn cảnh éo le, lạ lùng này được thôi ! Chú coi mày như thằng Ba cháu của chú nên nói thẳng... Trách móc, than vãn chẳng ích gì. Phải chấp nhận sự thật, mai theo chú qua thăm... cha vợ cùng vợ mày. Tao nói vậy cũng đúng bởi mày và con Hiền đâu có hết thương nhau hay thôi nhau... Ăn thua cái tâm mình trong sáng, mày không dám đi thì là... đồ bỏ !
Còn một mình, Tiến chong đèn suốt đêm để nghe lòng mình tan nát. Anh sợ phải đối diện người vợ cũ, biết nói gì đây khi con tim thổn thức trong nghịch cảnh trái ngang...
Vòng tay gầy run run ôm chặt con rể thổn thức hồi lâu, ông Hai Lễ bùi ngùi:
- Con còn sống là tốt rồi... Vợ con... à... con Hiền bấy lâu nay nào quên con, ba biết rõ. Chồng nó cũng vậy, cúng giỗ một tay lo trọn vẹn nghĩa tình, tội nghiệp!
Trên bàn thờ, bức ảnh Tiến lật úp để một góc, thay vào là ảnh anh Ba, người chồng sau của Hiền. Chú Tư Tiểu chen vào:
- Thằng Tiến định chừng nào đi? mày còn vợ con ngoài đó...
Nhìn quanh gian nhà từng là mái ấm thân quen, Tiến như nghẹn ngào:
- Dạ... con xin lỗi ba, chú Tư, nhất là... em Hiền. Con xin được gặp Hiền nói vài lời là con đi ngay!
Ông Hai thở dài:
- Mấy ngày nay thấy con nó buồn, lòng ba đau như dao cắt... Từ khuya sớm nó đi đâu rồi, cớ lẽ muốn tránh mặt con. Trong hoàn cảnh đau đớn này, thử hỏi ai nỡ ép nó gặp con không ?
Chuyện trò rời rạc, Tiến tần ngần đứng lên thắp nén nhang trên bàn thờ rồi xin phép về trước. Anh nào biết rằng người vợ cũ lánh ở buồng trong đang chua xót nhìn anh, những muốn được anh ôm vào lòng và khát khao thủ thỉ lời yêu thương nồng cháy. Nhưng tang chồng còn đó, giọt máu anh Ba còn đây cùng đạo lý buộc ràng phải theo... Hai ông già chung niềm ray rứt dõi mắt theo anh liêu xiêu những bước ngập ngừng...
* * *
Ở lại thêm một ngày, qua hôm sau Tiến đến từ giã ông Hai mà không hẹn ngày trở lại. Ánh mắt anh đau đáu tiếc nuối, cảnh cũ còn đây, người xưa chẳng thấy. Ghe rời bến, bọt sóng lăn tăn vỡ vụn... Nước mắt tuôn trào, Hiền ôm con ra bến ngồi trông theo chiếc ghe đưa người thương khuất dần trong sương sớm. Ngày xưa, mỗi bận tiễn anh còn được lời an ủi, dặn dò cho nhau. Bây giờ thôi đành mãi mãi xa rời, anh phải về cùng bổn phận gia đình. Đứa trẻ bi bô bên tai, nhắc Hiền quay về thực tại. Quá khứ sang trang, đau khổ rồi sẽ qua đi bởi lương tâm và lẽ sống luôn vượt lên trên tất cả...
