Dokdo-Takeshima, gồm 2 đảo lớn và 32 hòn đá, rặng san hô bao quanh. Ảnh: Reuters

Mối bang giao thường rơi vào cảnh “cơm không lành, canh không ngọt” giữa Hàn Quốc và Nhật Bản hai tuần qua trở nên nóng bỏng sau khi Nhật Bản tái khẳng định chủ quyền đối với quần đảo trên vùng biển giữa hai nước mà Tokyo gọi là Takeshima (Trúc đảo), còn Seoul gọi là Dokdo (Độc đảo).

Tranh cãi nổ ra trong bối cảnh Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak và Thủ tướng Nhật Bản Yasuo Fukuda tại cuộc gặp bên lề Hội nghị thượng đỉnh G8 ở Hokkaido hồi đầu tháng 7 đã nhất trí hợp tác chặt chẽ hướng tới một kỷ nguyên mới trong quan hệ song phương. Hàn Quốc đã có những phản ứng mạnh mẽ sau khi Nhật Bản công bố quyết định từ năm 2012 sẽ đưa vào sách giáo khoa nước này nội dung khẳng định quần đảo Takeshima trên biển Nhật Bản (Hàn Quốc gọi là biển Đông) là một phần lãnh thổ của nước này.

Hôm 14-7, Hàn Quốc đã triệu hồi Đại sứ tại Nhật Bản Kwon Chul-Hyun về nước sau khi gửi công hàm phản đối gay gắt tới Bộ Ngoại giao Nhật Bản. Trước đó, Ngoại trưởng Hàn Quốc Yu Myung-Hwan đã triệu Đại sứ Nhật Bản tại nước này tới để phản đối quyết định của Tokyo. Song song đó, lực lượng bảo vệ bờ biển Hàn Quốc đã tăng cường tuần tra quanh khu vực quần đảo Dokdo mà nước này đang kiểm soát. 42 cảnh sát Hàn Quốc đồn trú ở Dokdo cũng được đặt trong tình trạng báo động cao. Để khẳng định chủ quyền đối với quần đảo này, nhóm các nghị sĩ đảng cầm quyền và đối lập của Hàn Quốc hôm 14-7 cũng đã đáp trực thăng đến đây. Hôm qua 29-7, Thủ tướng Hàn Quốc Han Seung-Soo cùng hai thành viên nội các đã có chuyến thăm lịch sử đến quần đảo này. Ông là quan chức cấp cao nhất của Hàn Quốc đặt chân đến Dokdo trong 3 năm qua.

Trước những động thái cứng rắn của Hàn Quốc, Nhật Bản lên tiếng kêu gọi Seoul kiềm chế nhưng vẫn cương quyết bảo vệ quyết định tái khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Takeshima. Ngoại trưởng Nhật Bản Mashiko Komura nhấn mạnh quyết định đó đã được tất cả thành viên chính phủ ủng hộ. Hiện tại, hai nước đã đình chỉ các cuộc thương lượng cấp chính phủ cũng như các cuộc trao đổi giữa các địa phương.

Thật ra, đây không phải là lần đầu Hàn Quốc và Nhật Bản “trở mặt” đấu nhau vì vấn đề chủ quyền quần đảo Dokdo - Takeshima. Tranh chấp khởi nguồn từ cuối Thế chiến II khi Nhật Bản chấm dứt đô hộ bán đảo Triều Tiên, và Hàn Quốc đưa dân đến đây cư trú vào năm 1953. Cả hai đều khẳng định có những bằng chứng địa lý và lịch sử thuyết phục về chủ quyền của mình đối với quần đảo này. Phía Hàn Quốc cho rằng Dokdo được sử sách ghi lại là một phần lãnh thổ của Triều Tiên từ năm 512 sau Công nguyên. Theo Seoul, Tokyo coi quần đảo này là một phần của tỉnh Shimane khi Hàn Quốc bị Nhật Bản chiếm đóng vào năm 1905. Hàn Quốc cho rằng Hiệp định Hòa bình San Francisco năm 1951 đã ngụ ý quần đảo Dokdo được trả về cho Triều Tiên. Trong khi đó, Nhật Bản cho rằng nước này chính thức cai quản Takeshima từ giữa thế kỷ 17 khi quần đảo này được ngư dân Nhật sử dụng như điểm dừng chân trong hành trình đánh bắt.

Tranh chấp chủ quyền quần đảo Dokdo - Takeshima hiện tại đang đe dọa làm tiêu tan những nỗ lực của Tổng thống Lee Myung-bak nhằm cải thiện những bất đồng mang tính lịch sử giữa Hàn Quốc và Nhật Bản. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng đây chính là cơ hội để Tổng thống Lee vực dậy uy tín vốn đang tụt xuống mức rất thấp sau các cuộc biểu tình phản đối quyết định nối lại việc nhập khẩu thịt bò Mỹ và sau vụ một du khách Hàn Quốc bị bắn chết ở Triều Tiên. Và có vẻ như chính phủ của ông Lee đang tận dụng cơ hội này để cải thiện sự tín nhiệm của dân chúng khi liên tục đưa ra một loạt biện pháp nhằm khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Dokdo. Ngoài việc thành lập lực lượng chuyên trách liên bộ để đối phó với những diễn biến tiếp theo, Hàn Quốc dự định lập viện nghiên cứu về Dokdo, xuất bản ấn phẩm tiếng Anh về lịch sử quần đảo Dokdo, xây dựng làng chài cho ngư dân, đồng thời sẽ đề nghị Nhật Bản cùng phối hợp ra một cuốn sách lịch sử chung (!). Ngoài ra, Hàn Quốc khẳng định năm nay sẽ tổ chức 2 cuộc tập trận lớn gần quần đảo Dokdo. Cuộc tập trận đầu tiên, theo Bộ Quốc phòng Hàn Quốc, dự kiến sẽ bắt đầu vào hôm nay 30-7.

VIỆT QUỐC (Theo AP, People’s Daily, Reuters, AFP)