Ai Cập vừa gửi vũ khí, thiết bị quân sự và lực lượng đặc nhiệm đến Somalia theo các điều khoản của thỏa thuận hợp tác quân sự được lãnh đạo cấp cao 2 nước ký kết hồi đầu tháng 8-2024, bất chấp sự phản đối quyết liệt từ kình địch Ethiopia.

Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi (phải) tiếp Tổng thống Somalia Hassan Sheikh Mohamud nhân dịp 2 nước ký thỏa thuận an ninh song phương hồi tháng 8. Ảnh: Asharq Al Awsat

Hai máy bay vận tải quân sự của Ai Cập đã đến sân bay Mogadishu của Somalia vào ngày 27-8, chở nhiều vũ khí, đạn dược và khoảng 300 lính biệt kích từ một đơn vị lực lượng đặc nhiệm của quân đội Ai Cập. Các binh sĩ Ai Cập sẽ thực hiện nhiệm vụ huấn luyện và trang bị cho các đơn vị quân đội Somalia cũng như giúp bảo vệ các mục tiêu quan trọng của Somalia.

Trong thời gian từ ngày 27-8 đến tối 29-8, tổng cộng 8 máy bay vận tải của Ai Cập đã hạ cánh xuống sân bay Mogadishu, mang theo nhiều vũ khí và thiết bị quân sự. Số lính biệt kích Ai Cập hiện có mặt tại Somalia đã lên tới 1.000 người. Ai Cập cũng đang gửi thêm nhiều chuyến hàng thiết bị quốc phòng do nước này sản xuất tới Somalia, bao gồm xe bọc thép, bệ phóng tên lửa, pháo, tên lửa chống tăng, radar và thiết bị bay không người lái. Một số thiết bị trong số này sẽ được vận chuyển bằng đường bộ từ một cơ sở quân sự của Ai Cập ở Djibouti.

Ðộng thái mới nhất của Cairo đã gây ra phản ứng giận dữ từ Ethiopia, nước láng giềng và là đối thủ của Somalia. Ethiopia cũng đang bất đồng sâu sắc với Ai Cập liên quan đến vấn đề quản lý và vận hành Ðập thủy điện Ðại phục hưng do Ethiopia xây dựng trên nhánh Nile Xanh. Ethiopia cảnh báo nước này sẽ để các thế lực khác làm mất ổn định ở vùng Sừng châu Phi.

Kể từ tháng 1-2024, căng thẳng đã gia tăng ở vùng Sừng châu Phi sau khi Somaliland - ly khai khỏi Somalia nhưng không được công nhận, đã đồng ý cho Ethiopia thuê 20km bờ biển trong 50 năm. Ethiopia, quốc gia không giáp với biển, muốn thiết lập 1 căn cứ hải quân và 1 cảng thương mại ven Biển Ðỏ. Thỏa thuận thuê bờ biển đã gây ra những căng thẳng giữa Ethiopia và Somalia, 2 quốc gia vốn trải qua 2 cuộc chiến tranh trong thế kỷ 20.

Somalia gọi thỏa thuận này là cuộc tấn công vào chủ quyền của mình và tuyên bố sẽ ngăn chặn bằng mọi biện pháp cần thiết. Liên đoàn Arab cũng phản đối thỏa thuận trên giữa Somaliland và Ethiopia.

Ðộng thái trên của Ai Cập cũng diễn ra trong bối cảnh Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (HÐBA LHQ) đã gia hạn sứ mệnh của Phái bộ Chuyển tiếp Liên minh châu Phi tại Somalia (ATMIS) cho đến ngày 31-12-2024. Theo đó, HÐBA LHQ cho phép các nước thành viên Liên minh châu Phi (AU) tiếp tục triển khai 12.626 nhân viên, trong đó có 1.040 cảnh sát, tại ATMIS. HÐBA cũng đề nghị Tổng Thư ký LHQ tiếp tục cung cấp gói hỗ trợ hậu cần thông qua Văn phòng hỗ trợ LHQ tại Somalia (UNSOS) và quyết định tiếp tục hỗ trợ 20.900 nhân sự từ quân đội quốc gia Somalia hoặc lực lượng cảnh sát quốc gia nước này trong các hoạt động chung, hoặc phối hợp với ATMIS cho đến cuối năm nay.

Lực lượng giữ gìn hòa bình AU phải tiếp tục ở lại Somalia bởi nước này vẫn còn bất ổn an ninh do phiến quân Al-Shabaab có liên hệ với tổ chức khủng bố quốc tế Al-Qaeda gây ra. Ai Cập đang có 5.000 binh sĩ tham gia lực lượng AU và dự định tăng thêm 5.000 quân nữa theo thỏa thuận song phương, trong khi Ethiopia đóng góp ít nhất 3.000 quân trong AU, cùng khoảng 5.000-7.000 quân khác hiện diện theo các thỏa thuận song phương. Trong trường hợp AU rút quân, binh sĩ các nước như Uganda và Burundi cũng sẽ ở lại theo thỏa thuận song phương với Somalia. Ai Cập là nước mới nhất ký thỏa thuận an ninh song phương với Somalia, bất chấp sự phản đối của Ethiopia.

Thổ Nhĩ Kỳ ngày 12-8 đã đăng cai tổ chức vòng đàm phán thứ hai nhằm hạ nhiệt căng thẳng giữa giữa Somalia và Ethiopia. Tại vòng đàm phán này, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan phải gặp riêng rẽ với 2 người đồng cấp đến từ Sừng châu Phi. Các đại diện của Somalia và Ethiopia không gặp gỡ trực tiếp. Thổ Nhĩ Kỳ đặt nhiều hy vọng vào các cuộc hòa đàm trong tương lai giữa Somalia và Ethiopia. Tháng 3-2024, Ethiopia và Somalia đã nhất trí đàm phán để tìm kiến giải pháp cho cuộc khủng hoảng giữa 2 bên.

TTXVN