Từ lâu, biến đổi khí hậu được xem là nhân tố làm trầm trọng thêm các cuộc xung đột truyền thống.  Và nghiên cứu mới đây đã gióng lên hồi chuông cảnh báo khi cho thấy nguy cơ xung đột vũ trang tăng 10-20% nếu nhiệt độ tăng thêm 0,5°C.

Hạn hán khiến nhiều nơi ở châu Phi trở nên khô cằn. Ảnh: Oxfam East Africa

Nghiên cứu chỉ ra rằng, trong giai đoạn 1970-2015, sự gia tăng nhiệt độ ở 159 quốc gia đã làm tăng số lượng các vụ tấn công khủng bố và số người chết. “Khi nhiệt độ tăng, số vụ khủng bố và số người chết có xu hướng tăng. Kết quả của chúng tôi phù hợp với một lượng lớn nghiên cứu về ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với xung đột” - nghiên cứu kết luận.

Để đi đến kết luận trên, các tác giả đã dẫn chứng một số ví dụ. Đơn cử như tại khu vực Sahel, trải dài từ Senegal đến Sudan, hạn hán kéo dài kết hợp với sa mạc hóa và xói mòn đất dẫn tới suy giảm năng suất đất, làm thay đổi mô hình chăn nuôi. Tại Sudan, tình trạng này dẫn đến cuộc nội chiến kéo dài trong những năm 1980. Trong giai đoạn 1983-1984, chỉ riêng nạn đói đã cướp đi sinh mạng của gần 100.000 người sống trong vùng Darfur. Sự tuyệt vọng đã dẫn đến cuộc di cư hàng loạt, chủ yếu là về phía Nam Darfur. Những người chăn nuôi gia súc, những người du mục Arab trong nỗ lực mưu sinh đã tìm đến những vùng đất màu mỡ hơn vốn là nơi sinh sống của những nông dân, bộ lạc địa phương, gây ra cuộc xung đột giữa hai bên. Tính đến năm 2003, xung đột đã khiến khoảng 300.000 người chết và 2,5 triệu người phải rời bỏ nhà cửa. Hồi tháng 1 năm nay, bạo lực tái bùng phát khiến ít nhất 83 người thiệt mạng.

“Điểm nóng” tiếp theo là lưu vực Hồ Chad. Khoảng 30 triệu người ở Nigeria, Chad, Niger và Cameroon đang ra sức đấu tranh bởi nguồn nước tại khu vực bị thu hẹp đáng kể. Từ năm 1960, khu vực này mất tới 90% lượng nước. Tình trạng mất nhà cửa, đói kém và suy dinh dưỡng đã góp phần làm tăng các vụ bắt cóc, giết người và vi phạm nhân quyền cũng như sự phát triển của các tổ chức khủng bố, khiến 10 triệu người cần được hỗ trợ nhân đạo. Năm 2017, Nghị quyết số 2349 của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (LHQ) cho rằng tác động của biến đổi khí hậu và thay đổi sinh thái, gồm khan hiếm nước, hạn hán, sa mạc hóa, suy thoái đất và mất an toàn vệ sinh thực phẩm đã ảnh hưởng tới sự ổn định của khu vực. Ở Đông Bắc Nigeria, nơi hơn 50% dân cư kiếm sống bằng nghề trồng trọt, đánh bắt và chăn nuôi, hạn hán kéo dài khiến nhiều người mất đi kế sinh nhai, khiến họ dễ bị nhóm Hồi giáo cực đoan Boko Haram lôi kéo. Kể từ khi Boko Haram hình thành năm 2009, lực lượng này đã khiến gần 40.000 người thương vong và buộc 2,4 triệu người xung quanh lưu vực Hồ Chad phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn.

Vùng Sừng châu Phi, gồm các nước Eritrea, Ethiopia, Somalia và Kenya, cũng bị biến đổi khí hậu ảnh hưởng nặng nề. Hạn hán kéo dài khiến hơn 13 triệu người bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng di cư, từ đó gây ra căng thẳng sắc tộc và khủng bố. 

Còn tại Somalia, sự rút lui của lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế đã làm thổi bùng cuộc xung đột giữa các thị tộc và lãnh chúa nhằm giành độc quyền nguồn nước cũng như các nguồn tài nguyên quý giá khác. Theo LHQ, hơn 2,5 triệu người ở Somalia đã rời bỏ nhà cửa do hạn hán và mất an ninh trong những năm gần đây. Nhiều người dân nước này đang có nguy cơ chết đói.

TRÍ VĂN (Theo Reliefweb)