Được bao bọc bởi các dòng sông và kênh rạch, Cần Thơ có những câu chuyện làm nên bản sắc văn hóa đô thị sông nước. Đó là những mảnh ghép sống động và hấp dẫn của chương trình khám phá “Di sản bên dòng sông”.

“Di sản bên dòng sông” là chương trình trải nghiệm và khám phá Cần Thơ, ĐBSCL, do Công ty TNHH Nhà hàng Khách sạn và Du lịch Hải Âu Cần Thơ (Công ty Hải Âu Cần Thơ) xây dựng năm 2024. Bà Nguyễn Thị Ngọc Sương, Tổng Giám đốc Công ty Hải Âu Cần Thơ, cho biết: “Đây là bộ chuyên đề khám phá di sản địa phương, kết hợp giữa du lịch với gìn giữ văn hóa bản địa, trong đó yếu tố cộng đồng và trao truyền liên thế hệ giữ vai trò quan trọng, truyền thống và hiện đại đan xen hài hòa”.

 “Di sản bên dòng sông” gồm nhiều hình thức: những tour khám phá dọc các nhánh sông, kênh rạch; những chương trình cộng đồng hỗ trợ người dân địa phương làm du lịch. Ông Lý Duy Huynh, Trưởng Phòng Nghiên cứu và phát triển sản phẩm, Công ty Hải Âu Cần Thơ, khẳng định Cần Thơ là đô thị sông nước nên sông nước luôn là yếu tố cốt lõi trong định hướng xây dựng sản phẩm cũng như dự án cộng đồng của Công ty. Công ty cố gắng để du khách trải nghiệm hệ sinh thái bên dòng sông và giá trị văn hóa bản địa đặc trưng.

Ví như giữa nhịp sống hiện đại, cồn Sơn vẫn mộc mạc với những nông dân thích làm vườn, nuôi cá bè kết hợp làm du lịch. Đó cũng là giá trị văn hóa bản địa mà On The Map lan tỏa. Những người trẻ từ khắp mọi miền đất nước và tình nguyện viên quốc tế tham gia On The Map dành 6 tuần để cùng ăn, cùng ở, cùng học, cùng lao động với người cồn Sơn. Tình nguyện viên Nguyễn Ngọc Tường Vy (sinh năm 2002, quê Cần Thơ), sinh viên Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh, chia sẻ: “Quá trình sống cùng bà con ở cồn Sơn cho em nhận thức mới về vùng đất mình sinh ra và lớn lên”. Chỉ vài tháng sau khi kết thúc On The Map, Tường Vy trở lại - là người hướng dẫn và kết nối học sinh Singapore tham quan, tìm hiểu mô hình du lịch nông nghiệp tại cồn Sơn. Vy nói: “Bằng những kiến thức, trải nghiệm của mình, lần này, em tự tin với vai trò là người bản địa. Những điều đó khiến em tự hào và hướng dẫn nhiều cảm xúc hơn”.

Len lỏi theo những con sông, kênh rạch khám phá đời sống bản địa cũng là hành trình đưa di sản địa phương đến du khách. Ông Lý Duy Huynh hào hứng: “Văn hóa Chợ nổi Cái Răng đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Chúng tôi không chỉ xây dựng các sản phẩm cốt lõi về chợ nổi mà còn men theo những dòng sông, kênh rạch để hình thành cung đường di sản bên dòng sông thông qua nhóm sản phẩm vệ tinh”. 

Du khách quốc tế tham quan và trải nghiệm tại chợ nổi Cái Răng. Ảnh: KIỀU MAI

Cụm điểm đến dọc theo bờ sông có làng nghề chà gạo, cơ sở sản xuất bột, lò hủ tiếu, các làng nghề đan đát, vườn ươm, lò rèn… Đây là hành trình được khai thác gắn chợ nổi Cái Răng với kênh xáng Xà No - con đường lúa gạo trên sông một thời gắn kết vùng Tây sông Hậu. Du khách sẽ thấy được cách tổ chức đời sống xã hội của người miền Tây gắn với văn hóa sông nước. Đó là tập quán làm nhà “nhất cận thị, nhị cận giang, tam cận lộ”, nếp sinh hoạt của thương hồ trên sông, quá trình hình thành những làng nghề gắn liền với lúa gạo...

Hành trình còn rẽ lối vào những rạch nhỏ, đi sâu đến từng làng quê, kết nối với những người dân địa phương gắn bó, giữ nghề xưa giữa nhịp sống hiện đại: chú Hai Hiến (xóm thúng Yên Hạ, quận Cái Răng), chú Chín Của (phường An Bình, quận Ninh Kiều)… Bà Đoàn Thị Lộc, Giám đốc Công ty Ohana  Eco Tours TP Hồ Chí Minh, tham gia chương trình của Công ty Hải Âu Cần Thơ, chia sẻ: “Những sản phẩm mộc mạc, gần gũi và có chiều sâu về văn hóa địa phương. Tôi gần như hóa thân thành người nhà của các chị, cô dì, chú bác ở xóm nhỏ Thường Thạnh, được học các nghề truyền thống, được ăn “bao bụng”, hiểu rõ tập quán sinh hoạt đầy thú vị của người dân Tây Nam Bộ”.

“Di sản bên dòng sông” lan tỏa những nét đẹp di sản đời thường một cách chân phương, dễ nhớ. Sản phẩm du lịch trở nên có chiều sâu và để lại ấn tượng khó phai trong lòng du khách.

Cần Thơ có hàng trăm sông, rạch lớn nhỏ. Những nhánh sông, con rạch liền mạch gắn bó cùng nhịp sống của người dân qua hàng trăm năm. Tựa theo những dòng sông, con nước, những sản phẩm du lịch đậm chất bản địa được hình thành với đa trải nghiệm...

Tại Cần Thơ, những sản phẩm du lịch văn hóa sông nước đang có chiều hướng quay về truyền thống, mộc mạc tự nhiên. Bà Lê Thị Tố Quyên, đại diện Vườn trái cây Vàm Xáng (huyện Phong Điền), nói: “Văn hóa bản địa là yếu tố quan trọng tạo nên sản phẩm khác biệt. Chúng tôi xây dựng sản phẩm về nông nghiệp truyền thống kết hợp văn hóa sông nước, dựa trên tài nguyên bản địa hiện có ở Cần Thơ và Phong Điền”.

Du khách quốc tế trải nghiệm đi phà khám phá miền quê Cần Thơ. Ảnh: MDC Travel

Hằng ngày, bà Quyên thường đi về dọc theo rạch Vinh, xã Mỹ Khánh, huyện Phong Điền. Quanh tuyến này có nhiều hộ dân làm rẫy, trồng lúa, chất nấm… phù hợp để du khách di chuyển bằng vỏ lãi, xuồng ghe hoặc xe đạp trải nghiệm đúng chất văn hóa sông nước miệt vườn. Ý tưởng dần hình thành. Bà Quyên nói: “Rạch Vinh vẫn giữ nét hoang sơ thơ mộng, được phủ xanh bởi những rặng dừa nước, hàng bần. Khi làm sản phẩm này, tôi mong muốn giới thiệu đến du khách những giá trị văn hóa sông nước của một vùng đất...” Dọc theo rạch, nhà anh Giúp làm lúa, nhà chú Tư có rẫy dưa, nhà cô Mương có vườn bắp, nhà chị Gấm có ruộng nấm rơm… Tùy theo mùa, du khách sẽ đi thăm đồng, cấy mạ, giặm lúa, cắt lúa hay thu hoạch nấm rơm, hái bắp, hái dưa… Họ trò chuyện cùng nông dân, thưởng thức những nông sản được chế biến tại chỗ...

Công ty Mekong Delta Co.op (MDC Travel) cũng xây dựng những sản phẩm dựa trên đời sống dọc sông, kênh rạch, ở các cồn, cù lao... Bà Cao Thiên Lý, đại diện MDC Travel, chia sẻ: “Chúng tôi lựa chọn những điểm ít người đến nhưng lại phản ánh rõ nét đời sống địa phương. Có nhiều trải nghiệm rất đời thường: đi phà, xe máy, xe đạp, ghe… đến các các máy chà gạo, lò rèn, trại cây giống, trường tiểu học… Tại mỗi điểm, du khách có thể thử làm các công việc, trò chuyện cùng người dân địa phương”. 

Dianedinky, du khách đến từ Anh quốc, kể: “Tôi đi ghe xuôi theo dòng Mekong để đến chợ nổi, những ngôi nhà trên sông, những người đánh cá... Chuyến đi rất thú vị vì có những giá trị rất khác. Đó là trải nghiệm thanh bình và đẹp như tranh vẽ…”.

Du khách quốc tế với trải nghiệm đi cầu khỉ ở một điểm vườn tại Phong Điền. Ảnh: KIỀU MAI

Những sản phẩm du lịch gắn liền với sông nước đang được khai thác khá tốt, đặc biệt thu hút khách quốc tế hoặc những du khách mong muốn trải nghiệm sâu về văn hóa. Hướng dẫn viên Nguyễn Thị Kim Xuân ở quận Thốt Nốt, cho biết: “Du khách quốc tế thường chọn trải nghiệm đường sông, khám phá kênh rạch từ Cái Răng đến Phong Điền bằng ghe nhỏ hay xe đạp. Trên cung đường đó, họ khám phá chợ nổi, cơ sở làm bánh hỏi, lò rèn, vườn ươm cây giống, vườn trái cây... Tôi thường chia sẻ với khách về những nét văn hóa gắn liền với đời sống sông nước của người Cần Thơ, sinh hoạt, tín ngưỡng của khách thương hồ…”. Nói về những trải nghiệm của mình, du khách Francesco đến từ Ý bày tỏ sự thú vị khi đi đến đâu cũng được người dân địa phương cười vẫy tay chào. “Đó là những trải nghiệm rất lạ và tôi cảm nhận mình được chào đón” - Francesco nói.

ĐBSCL có hệ thống sông ngòi hơn 28.000km, trong đó Cần Thơ có hệ thống đường sông dài hơn 1.150km. Trong Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch TP Cần Thơ đến năm 2030, xác định thế mạnh là sông nước đô thị, nơi hội tụ “Văn minh sông nước Mekong”… Đây cũng chính là nền tảng phát huy thế mạnh sông nước vùng đồng bằng, kết nối mạch nguồn châu thổ.

Du khách khám phá các rạch nhỏ ở Cái Răng, Cần Thơ bằng ca nô. Ảnh: KIỀU MAI

Các tuyến du thuyền đường sông đang được khai thác hiệu quả tại Cần Thơ. Không chỉ nội thành mà các tuyến liên tỉnh, liên vùng đều thu hút du khách. Điển hình như tuyến “Khám phá vùng Mekong” với hành trình Cần Thơ - Vĩnh Long của Mekong Princess, các sản phẩm đường sông bằng ca nô của Công ty TNHH Du lịch thám hiểm và sự kiện đồng bằng Mekong từ Cần Thơ đi các tỉnh ĐBSCL theo chủ đề khám phá các cửa sông và tìm hiểu cuộc sống của cư dân các cồn, cù lao dọc sông Tiền, sông Hậu… Tuyến quốc tế có Cần Thơ - Phnom Penh (Campuchia), Cần Thơ - Siêm Riệp (Campuchia) từ các du thuyền Victoria Mekong Cruises. Hiện các tour này gần như kín lịch năm 2025 và 2026.

Du lịch đường sông tại Cần Thơ còn rất nhiều tiềm năng và thành phố có những định hướng phát triển. Trước hết là quy hoạch và đầu tư các sản phẩm du lịch sông nước, theo hướng trải nghiệm sinh hoạt của bà con thương hồ trên chợ nổi, cuộc sống của người dân gắn với ruộng vườn trên các cù lao và vùng đất ven sông… Chợ nổi Cái Răng (quận Cái Răng), cồn Sơn (quận Bình Thủy), cù lao Tân Lộc (quận Thốt Nốt) đều có dự án, đề án đầu tư riêng.

Cần Thơ cũng định hướng xây dựng 3 tuyến buýt đường thủy trên sông Hậu và sông Cần Thơ: Ninh Kiều - Thốt Nốt, Ninh Kiều - Phong Điền và Ninh Kiều - Cái Răng. Thành phố xây dựng chiến lược phát triển các lễ hội văn hóa sông nước mang tầm khu vực, quốc gia và quốc tế. Một số sự kiện: Ngày hội Du lịch Văn hóa chợ nổi Cái Răng, Ngày hội Du lịch - Đêm hoa đăng Ninh Kiều, Tuần lễ Du lịch - Thương mại TP Hồ Chí Minh và ĐBSCL tại TP Cần Thơ… kết nối, quảng bá những giá trị văn hóa sông nước, thu hút du khách.

Cần Thơ đang phối hợp TP Hồ Chí Minh và các tỉnh ĐBSCL xây dựng tuyến du lịch đường sông đặc trưng, với 55 tuyến đường sông mới được đề xuất. Cần Thơ cũng được đề xuất quy hoạch Bến tàu khách du lịch Ninh Kiều là 1 trong 4 bến chính ở khu vực ĐBSCL để kết nối các tuyến du lịch đường sông từ TP Hồ Chí Minh đi các tỉnh, thành ĐBSCL, các tuyến nội vùng ĐBSCL và các tuyến quốc tế.

Du khách quốc tế trên du thuyền với hành trình TP Hồ Chí Minh - Cần Thơ - ĐBSCL - Campuchia. Ảnh: KIỀU MAI

Theo đó, TP Hồ Chí Minh và TP Cần Thơ được xem đầu mối trong liên kết 14 tỉnh, thành cùng phát  triển du lịch đường sông. Cần Thơ giữ vai trò là trung tâm ĐBSCL trong kết nối liên tuyến, xây dựng các tour liên kết theo các cụm phía Đông, phía Tây. Trong đó, 3 tuyến đường sông liên tỉnh đang được kết nối và khai thác tốt là: Cần Thơ - Hậu Giang theo tuyến kênh xáng Xà No, Cần Thơ - Vĩnh Long theo tuyến khám phá cù lao, làng nghề và Cần Thơ - Châu Đốc (An Giang).

Ông Nguyễn Thực Hiện, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho rằng: Du lịch đường sông góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch, làm phong phú các loại hình du lịch. Mỗi dòng sông đều có giá trị lịch sử, văn hóa và hệ sinh thái đặc trưng - những tài nguyên quý giá để khai thác, phát triển sản phẩm du lịch khác biệt, thu hút.

Văn hóa sông nước là một trong những tài nguyên làm nên sản phẩm du lịch đặc trưng cho Cần Thơ và vùng ĐBSCL. Du lịch đường sông đang được quan tâm đầu tư để phát huy giá trị văn hóa sông nước, di sản văn hóa địa phương, từng bước định vị thương hiệu đô thị miền sông nước Tây Đô.