Ngày 20-1, tân Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có những bước đi đầu tiên để thực thi chương trình nghị sự sâu rộng dự kiến khởi xướng tiến trình chuyển đổi định hướng của chính phủ vì mục tiêu tái thiết đất nước.

Tân Tổng thống Mỹ Donald Trump ký hàng loạt sắc lệnh hành pháp tại Phòng Bầu Dục. Ảnh: Getty Images

Sau lễ tuyên thệ nhậm chức hoành tráng, ông Trump đã ký hàng trăm sắc lệnh hành pháp, trong đó có đề cử hoặc bổ nhiệm các vị trí cấp cao trong chính quyền mới. Việc bổ nhiệm có hiệu lực tức thời, giúp đội ngũ của ông sớm tiếp quản quyền lực và điều hành hoạt động chính phủ. Cùng lúc, Thượng viện Mỹ đã nhất trí phê chuẩn ông Marco Rubio cho cương vị Ngoại trưởng, đưa vị thượng nghị sĩ này vào tuyến đầu trong chính sách ngoại giao của tân tổng thống.

Sau khi dự tiệc trưa, ông Trump tiếp tục thể hiện quyền hạn tổng thống khi biến sự kiện ăn mừng tại nhà thi đấu Capital One Arena ở thủ đô Washington DC thành lễ ký sắc lệnh hành pháp. Trong số đó có quyết định rút Mỹ khỏi thỏa thuận khí hậu Paris, giáng đòn mạnh vào nỗ lực toàn cầu chống lại tình trạng Trái đất ấm lên và khiến Mỹ thêm xa cách đồng minh. Tương tự, ông Trump lần thứ hai khởi động tiến trình chấm dứt tư cách thành viên của Mỹ trong Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Cả 2 động thái trên đều phù hợp với cách tiếp cận “Nước Mỹ trên hết” theo chủ nghĩa cô lập hơn trước các vấn đề quốc tế. “Mỹ sẽ không tự phá hoại các ngành công nghiệp của mình khi Trung Quốc vẫn gây ô nhiễm mà không bị trừng phạt” - ông Trump tuyên bố khi đề cập thỏa thuận khí hậu. Theo giới quan sát, động thái này đáp ứng chương trình nghị sự rộng lớn của Nhà Trắng là giải phóng các công ty khoan dầu trong nước khỏi những quy định để tối đa hóa sản lượng. Trong động thái liên quan, ông Trump tuyên bố tình trạng khẩn cấp về năng lượng và xóa bỏ cái gọi là “lệnh bắt buộc” sử dụng xe điện của người tiền nhiệm Joe Biden.

Trong nỗ lực cải tổ bộ máy hành chính liên bang, ông Trump trước đám đông ủng hộ đã ký sắc lệnh đóng băng công tác tuyển dụng nhân viên chính phủ, trừ quân đội. Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách cũng nhận chỉ đạo tham vấn Bộ Hiệu quả Chính phủ mới của Nhà Trắng trước khi trình kế hoạch giảm quy mô nhân sự liên bang. Ông Trump còn yêu cầu công chức trở lại làm việc trực tiếp 5 ngày/tuần tại văn phòng; ngừng thúc đẩy “ý thức hệ giới tính” và tuyên bố chính quyền chỉ công nhận 2 giới tính bất biến gồm nam và nữ.

Vài tiếng sau tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Trump hoàn thành lời hứa tranh cử khi ký sắc lệnh ân xá cho khoảng 1.500 trường hợp bị buộc tội liên quan vụ tấn công trên Đồi Capitol năm 2021. Ngoài ra, ông chỉ đạo mọi cơ quan liên bang chống lạm phát tiêu dùng; đồng thời tiết lộ kế hoạch áp thuế 25% với Canada và Mexico từ ngày 1-2 nhưng không nêu kế hoạch đánh thuế hàng nhập khẩu Trung Quốc. Liên quan Bắc Kinh, Tổng thống Trump ký sắc lệnh gia hạn 75 ngày để cho chủ sở hữu ứng dụng TikTok tại Trung Quốc là ByteDance tìm kiếm bên mua ở Mỹ hoặc phải chấm dứt hoạt động ở nước này.

Tiếp tục với đối nội, ông Trump ký lệnh định nghĩa lại quyền công dân theo nơi sinh, quá trình mà cá nhân sinh ra ở Mỹ đều tự động được cấp quyền công dân. Đây là quyền được ghi nhận trong Hiến pháp, nên không rõ sắc lệnh có vượt qua thách thức pháp lý hay không. Cũng liên quan di trú, Tổng thống Trump đình chỉ chương trình tiếp nhận người tị nạn, ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia tại biên giới Mỹ - Mexico và kích hoạt sử dụng nguồn lực cùng nhân sự của Lầu Năm Góc để hỗ trợ nhân viên nhập cư cũng như xây tường biên giới. Ông cũng đảo ngược một số lệnh nhập cư từ thời Tổng thống Biden, đưa chính phủ trở lại với chính sách năm 2017 coi mọi người nhập cư bất hợp pháp đều thuộc diện ưu tiên trục xuất. Theo hãng tin CNN, ông Trump hủy bỏ tổng cộng 78 sắc lệnh hành pháp của chính quyền tiền nhiệm, bao gồm nỗ lực giảm rủi ro của trí tuệ nhân tạo, áp lệnh trừng phạt với người định cư Do Thái ở Bờ Tây và rút Cuba khỏi danh sách quốc gia tài trợ khủng bố. 

Về an ninh quốc gia, Tổng thống Trump ký đạo luật tuyên bố 2 băng đảng ma túy lớn là tổ chức khủng bố và nêu khả năng viện dẫn đạo luật quyền lực thời chiến để trục xuất thành viên băng đảng, mở đầu cho việc sử dụng vũ lực quân sự của Mỹ trên đất Mexico. Ông cũng thu hồi mọi quyền miễn trừ an ninh trong danh sách dài những đối thủ bao gồm cựu Giám đốc Tình báo Quốc gia James Clapper, cựu Bộ trưởng Quốc phòng và lãnh đạo Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) Leon Panetta cùng cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton. Đặc biệt, chủ nhân Nhà Trắng đã ban hành 2 sắc lệnh hành pháp chỉ đạo Bộ Tư pháp và Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia mở điều tra về “kiểm duyệt quyền tự do ngôn luận” hoặc “vũ khí hóa” các cơ quan thực thi pháp luật và tình báo của chính quyền Biden.

Trong động thái mang tính biểu tượng nhằm “tôn vinh sự vĩ đại của nước Mỹ”, Tổng thống Trump ký lệnh đổi tên Vịnh Mexico thành Vịnh Mỹ; lấy lại danh xưng McKinley theo tên gọi của Tổng thống Mỹ thứ 25 thay vì Denali do cựu Tổng thống Barack Obama đặt cho ngọn núi cao nhất ở Bắc Mỹ. Trước đó, ông Trump trong bài phát biểu nhậm chức gây bất an với cam kết mở rộng lãnh thổ và tuyên bố lấy lại kênh đào Panama.

MAI QUYÊN (Theo AP, Reuters)