Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi mới đây đã có chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới Maldives và Sri Lanka trong nhiệm kỳ thứ hai của mình. Chuyến đi này được xem là một “cử chỉ mang tính biểu tượng quan trọng phản ánh mối quan hệ đặc biệt” giữa các nước.

Tổng thống Maldives Solih (phải) tiếp Thủ tướng Ấn Độ Modi. Ảnh: Asia Times

Giới phân tích cho rằng chuyến thăm của Thủ tướng Modi đến hai quốc gia đồng minh truyền thống rõ ràng cho thấy Ấn Độ muốn củng cố vị thế và đạt được quyền lực chính trị trong khu vực trong nỗ lực kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc. Chuyến thăm này đồng thời được xem là cơ hội để Ấn Độ mở rộng ảnh hưởng quân sự trong khu vực. 

Chuyến thăm của Thủ tướng Modi được giới truyền thông ca ngợi là “khởi đầu cho sự kết thúc của tình trạng thiển cận chiến lược”, vốn dẫn đến việc New Delhi gần như hoàn toàn lãng quên khu vực Ấn Độ Dương trong vài thập kỷ. Ngay cả chuyến thăm của Thủ tướng Modi tới đây hồi năm 2015 cũng không giúp cải thiện vị thế của New Delhi trong khu vực hoặc ngăn chặn ảnh hưởng về kinh tế và chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc đối với các nước láng giềng của Ấn Độ. Như năm 2018,  chính quyền thân Bắc Kinh dưới thời cựu Tổng thống Abdulla Yameen thậm chí đã cấm công nhân Ấn Độ đến Maldives.

Trước đó, Maldives hồi năm 2014 đã trở thành một trong những quốc gia đầu tiên tham gia sáng kiến “Vành đai, Con đường” do Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khởi xướng. Nhờ đó, cây cầu dài 1,4km nối thủ đô Male với sân bay trên đảo Hulhule đã được xây dựng với vốn đầu tư từ Trung Quốc. Bắc Kinh cũng cam kết nâng cấp sân bay thủ đô Male. Kể từ đó, các khoản vay dành cho các dự án phát triển khác của Trung Quốc liên tục “đổ” vào Maldives. Mohamed Nasheed, cựu Tổng thống thân Ấn Độ của Maldives giai đoạn 2008-2012  và hiện là cố vấn cao cấp cho Tổng thống Mohamed Ibrahim Solih, hồi tháng 2 tiết lộ với tờ Thời báo Tài chính (Mỹ) rằng tổng nợ của Maldives đối với Trung Quốc có thể lên tới 3 tỉ USD, trong khi  tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của đảo quốc nhỏ bé này chỉ đạt 4,9 tỉ USD năm 2017.

Tuy nhiên, chuyến thăm cấp nhà nước mới nhất của Thủ tướng Modi tới Maldives diễn ra trong bối cảnh mới. Theo đó, ông Modi đã được Tổng thống  Solih tiếp đón nồng nhiệt và tặng danh hiệu cao quý nhất của đất nước dành cho chính khách nước ngoài. Một điểm nổi bật quan trọng khác là ông Modi có bài phát biểu trước Quốc hội Maldives. 

Hai dự án quốc phòng quan trọng được khánh thành nhân chuyến công du của ông Modi tại Maldives là hệ thống radar giám sát biển và trung tâm huấn luyện quân sự tổng hợp. Thiết lập các trạm radar tại Maldives là một dự án cũ đã được ký kết nhưng không thể triển khai dưới thời ông Yameen. Đến tháng 11 năm ngoái, chỉ vài tuần sau khi ông Yameen thất cử, Ấn Độ mới nối lại dự án. New Delhi cũng đang phát triển các hệ thống radar giám sát tương tự tại Sri Lanka, Mauritius và Seychelles để kết hợp hệ thống radar ở các vùng biển Ấn Độ. Cấu trúc radar giám sát của Ấn Độ được báo chí gọi là "chuỗi radar" nhằm thể hiện sự tương phản với "chuỗi ngọc trai" của Trung Quốc. Không nghi ngờ gì, "chuỗi radar" của Ấn Độ là tai mắt theo dõi chặt chẽ hoạt động hàng hải của Trung Quốc tại Ấn Độ Dương, khu vực được coi là "sân sau" chiến lược của New Delhi. Sau khi ông Yameen mất quyền, New Delhi cũng đã cam kết cho Male vay 1,4 tỉ USD để thúc đẩy các chương trình kinh tế- xã hội.

Sau chuyến thăm Maldives, Thủ tướng Modi đã đến Sri Lanka, nơi ông cũng nhận được sự chào đón nồng nhiệt từ người đồng cấp nước chủ nhà Ranil Wickremeinghe. Để tỏ lòng ủng hộ và sẵn sàng hợp tác với Sri Lanka trong cuộc chiến chống khủng bố, ông Modi đi thăm một nhà thờ tại thủ đô Colombo. Đây là một trong những địa điểm xảy ra loạt tấn công khủng bố đẫm máu ngày 21-4-2019 làm 258 người chết và gần 500 người bị thương. 

Năm 2014, Sri Lanka dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Mahinda Rajapaksa đã cho phép một tàu ngầm Trung Quốc cập cảng Colombo, bất chấp sự quan ngại của Ấn Độ. Colombo sau đó còn thiết lập quan hệ kinh tế sâu sắc với Bắc Kinh. Ảnh hưởng của Trung Quốc tại Sri Lanka làm Ấn Độ lo lắng. Tuy nhiên, chính quyền Sri Lanka hiện nay đang hướng trở lại với Ấn Độ sau thất bại của ông Rajapaksa trong cuộc bầu cử hồi tháng 1-2015. 

TRÍ VĂN (Theo The Diplomat, Asia Times)