Trong bối cảnh Trung Quốc tìm cách đối phó tình trạng lực lượng lao động thu hẹp dần và dân số già đi, robot trở thành “câu trả lời” tiềm năng cho cả 2 vấn đề. 

Cánh tay robot sản xuất ôtô tại một nhà máy ở thành phố Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông. Ảnh: Xinhua

Theo giới chuyên gia, sản xuất robot chính là cách để Trung Quốc củng cố chuỗi công nghiệp và giúp tránh việc các công ty chuyển đến những nơi có chi phí lao động thấp hơn như Đông Nam Á hoặc các khu vực xa hơn ngay tại Trung Quốc. Xu hướng tự động hóa cũng xuất hiện trong bối cảnh những thách thức về nhân khẩu học tại Trung Quốc, gồm tỷ lệ sinh thấp và xã hội già đi nhanh chóng, trở thành mối lo cho tương lai nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. “Tự động hóa dây chuyền sản xuất đã thực sự giúp các nhà máy trụ lại và hoàn thiện chuỗi công nghiệp. Những nhà máy như vậy sẽ không chuyển đến Đông Nam Á, bởi năng suất tăng đã tạo ra lợi thế về quy mô và doanh thu rất lớn mà hiện chưa có quốc gia nào sánh kịp” - Xue Ping, một nhà sản xuất và xuất khẩu hàng dệt may ở Chiết Giang, cho biết.

Với mục tiêu duy trì chuỗi công nghiệp, Trung Quốc đã mở rộng việc sử dụng robot. Theo Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc, nước này trong 8 tháng đầu năm 2023 đã sản xuất 281.515 đơn vị robot công nghiệp, tăng 2,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính đến tháng 7 năm nay, Trung Quốc đã thành lập gần 8.000 nhà máy kỹ thuật số và nhà máy sản xuất thông minh.

Hiện “mật độ robot” của Trung Quốc - lượng đơn vị robot/10.000 công nhân sản xuất - là 392, tăng so với con số chỉ 140 vào năm 2018. Hàn Quốc đứng đầu bảng xếp hạng mật độ robot toàn cầu với 1.000 đơn vị, Singapore giữ vị trí “á quân” với 670 đơn vị robot.

Theo Liên đoàn Robot học Quốc tế (IFR), Trung Quốc là quốc gia duy nhất sở hữu tới 1,5 triệu robot, trong khi châu Âu và Bắc Mỹ lần lượt sở hữu 728.391 chiếc và 452.217 chiếc. Số robot của Trung Quốc chủ yếu hoạt động trong ngành công nghiệp ôtô, máy móc và điện tử. Hiện Bắc Kinh đặt mục tiêu tăng gấp đôi “mật độ robot” trong lĩnh vực sản xuất vào năm 2025 và triển khai hơn 100 ứng dụng và giải pháp công nghệ.

Luo Jun, Tổng thư ký Diễn đàn Sản xuất châu Á, cho biết việc dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất robot sẽ cho phép Trung Quốc duy trì hệ thống công nghiệp mạnh mẽ khi cạnh tranh với các thị trường mới nổi đang tìm cách thách thức vị thế công xưởng thế giới của Trung Quốc, từ đó nâng cao vị thế của Bắc Kinh trong ngành sản xuất toàn cầu. Theo ông Luo, Trung Quốc không chỉ nên củng cố vị thế là công xưởng của thế giới mà còn đặt mục tiêu trở thành một cường quốc sản xuất tiên tiến như Đức hay Nhật Bản.

Không những vậy, công nghệ tiên tiến và sản xuất thông minh còn là chìa khóa để Bắc Kinh vượt qua những thách thức về địa chính trị và đối phó với những thay đổi về nhân khẩu học. Dân số trong độ tuổi lao động của Trung Quốc, tức những người từ 16-59 tuổi, đã giảm xuống còn 875,6 triệu người vào năm 2022, so với con số 896,4 triệu người năm 2019, trong khi dân số trên 65 tuổi tăng lên mức 209,8 triệu người vào năm ngoái, so với con số 176 triệu người năm 2019. 

Song, một số nhà nhân khẩu học tỏ ra nghi ngờ về tác động của tự động hóa trong việc chống lại tình trạng dân số già. “Tự động hóa giúp nâng cấp sản xuất và chuỗi cung ứng nhưng nó không giúp gì nhiều cho tiêu dùng nội địa và vấn đề dân số già” - chuyên gia nhân khẩu học Huang Wenzheng, nhận định. Theo ông này, về lâu dài, dân số giảm có khả năng dẫn tới sự sụt giảm tương đối về GDP bình quân đầu người.

TRÍ VĂN (Theo SCMP)