Tuy không phản đối việc Donald Trump xem lại quan điểm "một Trung Quốc" trong cách tiếp cận với Đài Loan, nhưng Tổng thống Mỹ Barack Obama hôm 16-12 cảnh báo người kế nhiệm về bất kỳ thay đổi nào cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng trong mối quan hệ giữa Washington với Bắc Kinh.

Đây là lần đầu tiên ông Obama lên tiếng sau cuộc điện đàm gây tranh cãi giữa Tổng thống đắc cử Trump với lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn hôm 2-12. Trả lời phỏng vấn Fox News hôm 11-12, ông Trump còn cho biết ông "không hiểu và không biết lý do vì sao" Mỹ phải bị ràng buộc bởi nguyên tắc "một Trung Quốc", trừ phi Washington có thỏa thuận với Bắc Kinh về những thứ khác như thương mại chẳng hạn. Tuyên bố của ông Trump một lần nữa dấy lên phản đối từ Trung Quốc. Hôm 12-12, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã cảnh báo rằng Trung Quốc sẽ không cho phép "bất kỳ thế lực nào" cứng rắn với nước này về chủ quyền lãnh thổ. "Bất cứ ai cố gắng phá hoại chính sách một Trung Quốc hoặc gây tổn hại đến lợi ích cốt lõi của Bắc Kinh đều là tự bê đá đập chân mình" – trích tuyên bố của Ngoại trưởng Trung Quốc.

Đề cập vấn đề này trong bài phát biểu tại cuộc họp báo cuối năm ở Nhà Trắng, Tổng thống Obama đã đưa ra lập trường tương đối thận trọng khi nhắc lại nguyên tắc "một Trung Quốc" là trọng tâm trong ý niệm của Bắc Kinh về một quốc gia thống nhất. Lâu nay, Trung Quốc vẫn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời. Đại lục công nhận Đài Loan là thực thể tách biệt nhưng thuộc Trung Quốc và có phương thức hoạt động riêng trong khi Đài Loan cũng đồng ý rằng với một số quyền tự chủ, vùng lãnh thổ này sẽ không tuyên bố độc lập. Theo ông chủ Nhà Trắng, đây là tình trạng hiện tại và mặc dù các bên liên quan không hoàn toàn hài lòng, nhưng nó giúp duy trì hòa bình trên hai bờ eo biển Đài Loan, cho phép Đài Loan phát triển kinh tế thành công và người dân có mức độ tự quyết cao.

Do đó trong cuộc họp hôm 16-12, Tổng thống Obama tuy không lên án quan điểm xa rời nguyên tắc "một Trung Quốc" của ông Trump nhưng cũng ngầm chỉ trích vị tỉ phú 70 tuổi đưa ra những tuyên bố ngoại giao mà không tham vấn Bộ Ngoại giao Mỹ và các cơ quan tình báo. Ông cho rằng Bắc Kinh sẽ phản ứng với việc Mỹ thay đổi chính sách về Đài Loan theo cách nghiêm trọng hơn so với những vấn đề gây căng thẳng khác. "Trung Quốc sẽ không xử lý theo cách thức mà họ vẫn làm trong một số vấn đề khác. Bắc Kinh thậm chí sẽ không hành xử như trong vấn đề Biển Đông vốn đang khiến căng thẳng hai nước leo thang như hiện nay" - Tổng thống Obama cảnh báo.

Được biết sau tuyên bố của ông Trump về vấn đề Đài Loan, Trung Quốc hồi tuần rồi đã điều động tàu sân bay Liêu Ninh cùng hàng chục tàu chiến và máy bay tham gia tập trận bắn đạn thật.

Hôm 15-12, Bắc Kinh còn thu giữ một một thiết bị ngầm nghiên cứu khoa học không người lái của Lầu Năm Góc tại vùng biển quốc tế thuộc Biển Đông. Giới chức Mỹ cho biết đây là thiết bị đo độ mặn và nhiệt độ nước biển của Hải quân nước này, song do công ty tư nhân điều hành. Nhà chức trách Mỹ đã lập tức gửi đề nghị chính thức yêu cầu phía Trung Quốc phải trao trả thiết bị nói trên.

Đây là vụ việc đầu tiên kiểu này giữa Mỹ và Trung Quốc trong những năm gần đây. Giới quan sát cho rằng nó có thể sẽ châm ngòi căng thẳng giữa hai bên. Vụ việc diễn ra trong bối cảnh Tổng thống đắc cử Trump mới đây tuyên bố trên trang mạng cá nhân rằng ông sẽ cứng rắn với những hành động quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông.

MAI QUYÊN (Theo AFP, Reuters)