Sự đối đầu giữa Nhật Bản – Trung Quốc ngày càng gia tăng tại châu Phi trong bối cảnh cả hai nước đang ra sức tranh giành ảnh hưởng ở lục địa còn nghèo nàn nhưng giàu tiềm năng phát triển này.

Kể từ năm 2013 đến nay, Tokyo đã cam kết chi 62 tỉ USD cho châu Phi trong khi Bắc Kinh còn "chịu chơi" hơn khi đầu tư tới 90 tỉ USD cho khu vực này kể từ năm 2012. Tuy nhiên, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe dường như không mấy quan tâm đến sự khác biệt đó và nhấn mạnh chất lượng hơn là số lượng. Tại Hội nghị quốc tế Tokyo về phát triển châu Phi (TICAD) lần thứ 6 hồi cuối tháng 8 ở Thủ đô Nairobi của Kenya, nhà lãnh đạo xứ Mặt trời mọc cho biết viện trợ của Nhật tại châu Phi sẽ được sử dụng cho việc phát triển "cơ sở hạ tầng chất lượng" nhằm cho phép cả Nhật Bản và châu Phi cùng phát triển.

Trong khi đó, tính đến nay, Trung Quốc đã tổ chức Diễn đàn hợp tác Trung Quốc – châu Phi  (FOCAC) tới 6 lần. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mới đây nói rằng vốn đầu tư của Trung Quốc sẽ được sử dụng cho việc phát triển cơ sở hạ tầng còn yếu kém của châu Phi cũng như đào tạo các nhân sự có chuyên môn cao. Được biết, kim ngạch thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi đã lên tới gần 200 tỉ USD vào năm 2013, gấp đôi giá trị buôn bán giữa Mỹ và châu Phi.

Theo Takeshi Daimon, cựu chuyên gia kinh tế tại Ngân hàng Thế giới và hiện là giảng viên Đại học Waseda, trong những năm 1980 và 1990, Nhật Bản là nhà tài trợ hàng đầu cho nhiều quốc gia tại tiểu vùng Sahara châu Phi. Tuy nhiên, vai trò quan trọng của Nhật Bản ở châu Phi kéo dài không lâu khi Trung Quốc nhanh chóng thiết lập vị thế của mình tại đây. Tiến sĩ Daimon cho rằng sự gia tăng ảnh hưởng của Bắc Kinh ở châu Phi trong những thập kỷ qua một phần là do các quy tắc về việc sử dụng vốn viện trợ của Nhật Bản ở lục địa đen, cụ thể là tất cả các dự án phải mở thầu quốc tế. "Nhiều công ty Trung Quốc đã thâm nhập châu Phi thông qua nguồn viện trợ phát triển hải ngoại của Nhật Bản" – ông Daimon nói.

Ngoài các lợi ích kinh tế, Nhật Bản cũng nhận thấy lợi ích chiến lược trong việc giúp đỡ châu Phi đạt được ổn định chính trị và an ninh hàng hải cũng như trong cuộc chiến chống khủng bố. Giới chuyên gia nói rằng nếu không được kiểm soát, những vấn đề này có thể ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó gồm cả kinh tế Nhật Bản. Nhận thức được điều đó, Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản gần đây đã triển khai sứ mệnh chống cướp biển ngoài khơi Djibouti trong khi từ tháng 11 tới, binh sĩ Nhật sẽ tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc tại Nam Sudan.

Khó chịu trước những động thái của Nhật, Bộ Ngoại giao Trung Quốc hồi cuối tháng rồi đã chỉ trích Tokyo "âm mưu áp đặt ý muốn của mình lên các quốc gia châu Phi nhằm đạt được những lợi ích ích kỷ, đồng thời chia rẽ Trung Quốc với các nước châu Phi".

HOÀNG NAM (Theo Straits Times)