Sử dụng phụ phẩm ngành điều: vỏ, nhân vỡ, dầu nâng cao giá trị và bảo vệ môi trường

Việt Nam hiện đứng đầu thế giới về xuất khẩu nhân hạt điều, trong đó tỉnh Bình Phước được xem là "thủ phủ" xuất khẩu hạt điều nhân cả nước đạt 730.000 tấn, mang về cho ngành trên 4,37 tỉ USD (số liệu năm 2024). Tuy nhiên, ngành điều không chỉ dừng lại ở xuất khẩu nhân mà còn mở ra tiềm năng lớn trong việc tận dụng phụ phẩm như vỏ, nhân vỡ, dầu... để phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu lãng phí và ô nhiễm môi trường.

Việc tập trung sản xuất hai sản phẩm chủ lực là hạt điều rang muối và hạt điều nhân trắng không chỉ thúc đẩy xuất khẩu mà còn tạo ra nguồn phụ phẩm dồi dào phục vụ cho các ngành công nghiệp phụ trợ. Trước đây, các phụ phẩm như vỏ hạt điều, vỏ lụa điều, nhân vỡ thường bị coi là rác thải và chủ yếu bị đốt bỏ, dẫn đến lãng phí tài nguyên và phát sinh chất độc hại cho môi trường. Tuy nhiên, với sự ứng dụng của khoa học công nghệ, những phụ phẩm này hiện đã được tận dụng làm nguyên liệu giá trị cho nhiều lĩnh vực công nghiệp khác nhau.

Vỏ hạt điều: Từ rác thải đến nguồn nguyên liệu đa dụng

Sau khi tách lấy nhân, mỗi tấn hạt điều sẽ cho 250-300kg nhân, đồng thời phát sinh 700-750kg vỏ. Với lượng vỏ lớn này, nhiều doanh nghiệp ở Bình Phước đã đầu tư hệ thống ép dầu từ vỏ hạt điều phục vụ công nghiệp. Theo báo cáo tại các nhà máy lớn, như Công ty SX-TM Thiên Bảo BP, mỗi ngày có thể tiêu thụ đến 1.500 tấn vỏ hạt điều từ các cơ sở chế biến trong tỉnh. Trung bình 1 tấn vỏ hạt điều sẽ ép được 230kg dầu điều, một sản phẩm xuất khẩu cao giá, dùng làm nhiên liệu công nghiệp thay thế cho dầu FO, nguyên liệu chế tạo sơn tàu biển, chất chống gỉ sét, keo dán, bố thắng ô tô, xe máy, chất đốt sinh học... Bã vỏ sau ép dầu cũng được tiêu thụ làm chất đốt thay củi, góp phần phục vụ tái sản xuất sạch.

Theo số liệu năm 2023, giá bán dầu điều thô đạt khoảng 15 triệu đồng/tấn, còn bã vỏ bán được 1,5 triệu đồng/tấn. Việc chuyển hóa rác thải thành nguồn thu này giúp doanh nghiệp tăng thêm thu nhập, giảm chi phí xử lý chất thải và tạo hàng trăm việc làm cho lao động địa phương. Không những vậy, thị trường dầu vỏ hạt điều toàn cầu được dự báo đạt quy mô 450 triệu USD vào năm 2026, cho thấy tiềm năng sinh lợi lâu dài nếu các doanh nghiệp tiếp tục đầu tư công nghệ, nâng công suất chế biến phụ phẩm.

Vỏ lụa, nhân vỡ, cám điều: Giá trị dinh dưỡng cao và ứng dụng chăn nuôi

Ngoài vỏ cứng, vỏ lụa hạt điều (lớp mỏng bao quanh nhân) giàu đạm và chất béo, rất thích hợp làm nguyên liệu thức ăn gia súc, gia cầm. Nhiều đối tác nước ngoài thu mua vỏ lụa thô của Việt Nam, sau đó chế biến thành bột phối trộn vào thức ăn chăn nuôi, rồi bán ngược trở lại thị trường nội địa với giá trị gia tăng lớn. Vỏ lụa còn có thể ép viên thành chất đốt sinh học, ít ô nhiễm, giúp giảm áp lực chất thải nông nghiệp ra ngoài môi trường.

Cám điều và nhân vỡ, sản phẩm phụ của quá trình bóc tách, xay nghiền hạt điều, cũng là nguồn nguyên liệu quan trọng sản xuất thức ăn chăn nuôi nhờ hàm lượng protein và chất béo cao. Một số doanh nghiệp đã chủ động thu gom, chế biến cám điều thành phẩm bán cho các trại nuôi gia súc lớn, góp phần tận dụng tối đa tài nguyên từ quả điều.

Còn trái điều (phần thịt ngoài nhân hạt) vốn bị bỏ đi trước đây, ngày nay đã được chú ý ở một số khu vực, dùng ép lấy nước giàu vitamin C, chế biến rượu hoặc bổ sung làm thức ăn cho gia súc, gia cầm.

Hướng tới phát triển bền vững, giảm lãng phí

Việc tận dụng phụ phẩm ngành điều đã và đang mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt cho doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, tạo thêm nguồn việc làm, đồng thời hạn chế được lượng rác thải, giảm gánh nặng xử lý môi trường.

Để tiếp tục khai thác tốt nguồn phụ phẩm này, ngành điều cần có chiến lược đồng bộ về công nghệ chế biến, chính sách thu mua và đầu tư mở rộng thị trường xuất khẩu các loại phụ phẩm ngoài nhân hạt điều truyền thống. Như vậy, ngành điều Việt Nam không chỉ giữ vững ngôi vị xuất khẩu nhân hàng đầu thế giới mà còn xây dựng được mô hình kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, giảm thiểu lãng phí tài nguyên và bảo vệ môi trường bền vững.