Mỹ quyết tâm đóng thêm nhiều tàu phá băng để đối phó với Nga và Trung Quốc ở Bắc Cực, khi cạnh tranh ảnh hưởng tại khu vực này đang tăng nhiệt.

Tàu phá băng hạng nặng Polar Star của Mỹ cập cảng Seattle hồi tháng 9-2025. Ảnh: USCG

Phần Lan “tiếp sức” Mỹ

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Phần Lan Alexander Stubb ngày 9-10 đã ký thỏa thuận đóng mới 11 tàu phá băng hạng trung cho Lực lượng Tuần duyên Mỹ (USCG), trong nỗ lực tăng cường an ninh quốc gia của xứ cờ hoa tại Bắc Cực.

Theo thỏa thuận, Phần Lan sẽ đóng 4 “tàu tuần tra an ninh Bắc Cực” (ASC) tại các xưởng đóng tàu ở quốc gia Bắc Âu. Sau đó, Washington sẽ tận dụng chuyên môn của Helsinki để chế tạo 7 chiếc ASC còn lại tại các xưởng quốc nội. 11 tàu này ước tính có giá khoảng 6,1 tỉ USD. Mục tiêu là chiếc đầu tiên sẽ được bàn giao cho Mỹ vào năm 2028. 

Chủ nhân Nhà Trắng đã liên tục kêu gọi chính quyền Mỹ mua tới 40 tàu phá băng mới để tăng cường an ninh quốc gia tại Bắc Cực. Dự luật thuế được thông qua trong năm nay đã phân bổ 8,6 tỉ USD, số tiền đủ để đóng 17 tàu.

Nỗ lực trên diễn ra trong bối cảnh băng tan ở Bắc Cực do biến đổi khí hậu đang khiến những căng thẳng địa chính trị gia tăng trong khu vực. Nhiệt độ toàn cầu tăng cao đã mở ra các tuyến đường vận chuyển, nhưng vẫn cần tàu phá băng để dọn đường cho các tàu khác. Nhiều quốc gia tìm cách tiếp cận các mỏ dầu khí xa xôi và nhiều loại khoáng sản khác với trữ lượng khổng lồ. Băng tan cũng đã mở ra cơ hội cho các hoạt động quân sự tại những khu vực từng bị băng bao phủ.

USCG đã đưa vào hoạt động một tàu phá băng hồi tháng 8, đánh dấu chiếc đầu tiên sau hơn 25 năm. Đội tàu Bắc Cực của USCG hiện có 3 chiếc ASC, trong khi Nga được cho là sở hữu khoảng 40 tàu.

Mỹ cũng đã ký với Phần Lan và Canada hiệp ước hợp tác đóng tàu phá băng hồi tháng 7-2024. Canada là nước sở hữu hạm đội tàu phá băng lớn thứ hai thế giới, sau Nga, với 18 chiếc. Trong khi đó, Phần Lan “thống trị” ngành công nghiệp tàu phá băng toàn cầu, với khoảng 80% số tàu hiện có do các công ty của nước này thiết kế và khoảng 60% trong số đó được chế tạo tại các xưởng đóng tàu của Phần Lan.

Sức mạnh của Nga

“Không ai sở hữu hạm đội mạnh như chúng ta”, Tổng thống Nga Vladimir Putin ám chỉ đến tàu phá băng của nước này tại một cuộc họp hồi tháng 8. Theo ông Putin, Mát-xcơ-va có 8 tàu ​​phá băng hạng nặng chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Tàu phá băng hạt nhân duy trì tốc độ cao và không cần chở nhiên liệu diesel, nghĩa là chúng có thể hoạt động trong thời gian lâu hơn ở Bắc Cực.

Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), Nga từng sở hữu tới 57 tàu phá băng và tàu tuần tra có khả năng hoạt động trên băng vào năm 2022. Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), tính cả Thụy Điển và Phần Lan, chỉ có 47 tàu phá băng.

Trung Quốc, Thụy Điển và các quốc gia khác cũng đang nỗ lực mở rộng hạm đội của họ. Trung Quốc dự kiến sẽ có tàu phá băng thứ 4 trong năm nay.

HẠNH NGUYÊN (Theo Financial Times, Bloomberg)