Tại cuộc họp bất thường ở thủ đô Doha (Qatar) hôm 18-9, các bộ trưởng quốc phòng Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) nhất trí tăng cường quan hệ quốc phòng giữa các thành viên để đáp trả cuộc tấn công của Israel vào các mục tiêu của phong trào Hồi giáo Hamas ở Qatar hồi đầu tháng này.

Đại diện các quốc gia GCC tại cuộc họp khẩn cấp hôm 15-9. Ảnh: AA

Động thái chưa từng có

Tại cuộc họp do Bộ trưởng Quốc phòng Qatar Saud Al-Thani chủ trì, Hội đồng Phòng thủ chung vùng Vịnh vạch ra một số sáng kiến chủ chốt, gồm tăng cường chia sẻ thông tin tình báo thông qua Bộ Chỉ huy Quân sự Thống nhất; truyền tải “tình hình trên không” đến tất cả các trung tâm tác chiến của GCC; đẩy nhanh phát triển hệ thống cảnh báo sớm chống tên lửa đạn đạo; cập nhật các kế hoạch phòng thủ chung với sự phối hợp của Bộ Chỉ huy Quân sự Thống nhất; tiến hành các cuộc tập trận chung giữa các trung tâm tác chiến không quân trong 3 tháng tới, sau đó là một cuộc tập trận chung toàn diện trên không.

Các quốc gia GCC cũng cam kết tiếp tục phối hợp ở tất cả các cấp để giải quyết các mối đe dọa mới nổi và tăng cường sự hợp tác quốc phòng vùng Vịnh. Các bộ trưởng và quan chức quốc phòng cấp cao của GCC nêu rõ cuộc không kích của Israel vào thủ đô Doha hôm 9-9 là “mối đe dọa đối với tất cả các quốc gia thành viên”. Cuộc họp nhấn mạnh tính "không thể chia cắt" của an ninh GCC, đồng thời nêu bật mối đe dọa đối với sự ổn định khu vực.

Hội đồng Phòng thủ chung vùng Vịnh cũng nhất trí tiếp tục phối hợp "ở tất cả các cấp độ quân sự và tình báo" để tăng cường quan hệ quốc phòng vùng Vịnh và nỗ lực kết nối các hệ thống an ninh nhằm đối phó với mọi rủi ro và thách thức. Trong một tuyên bố, Hội đồng Phòng thủ chung vùng Vịnh nhấn mạnh mục tiêu là đảm bảo an ninh, ổn định và an toàn cho tất cả các nước GCC, cũng như đối phó với bất kỳ mối đe dọa hoặc cuộc tấn công tiềm tàng nào đe dọa sự ổn định khu vực.

Đáng chú ý, GCC trong một động thái chưa từng có đã kích hoạt điều khoản trong Thỏa thuận Phòng thủ Chung, trong đó tuyên bố rằng một cuộc tấn công vào một quốc gia thành viên GCC sẽ được coi là cuộc tấn công nhằm vào cả 6 thành viên GCC, gồm Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Kuwait, Bahrain, Qatar và Oman. Thỏa thuận Phòng thủ Chung của GCC quy định, các quốc gia thành viên sẽ phối hợp về mặt quân sự và chia sẻ tài nguyên khi đối mặt với sự tấn công từ bên ngoài.

Biểu tượng về sự thống nhất

Quyết định kích hoạt hiệp ước phòng thủ của GCC thể hiện sự đoàn kết giữa các quốc gia thành viên nhưng giới chuyên gia cho rằng động thái này chỉ mang tính biểu tượng. “Điều đó không khác gì hơn là biểu hiện của sự đoàn kết khi có hành động tấn công nhằm vào một trong số các quốc gia GCC” - Noha Aboueldahab, thành viên Hội đồng Trung Đông về các vấn đề toàn cầu, nhận định.

Đồng quan điểm, Mehran Kamrava, giáo sư tại Đại học Georgetown (Mỹ), nói rằng tuyên bố của GCC là “biểu hiện mang tính biểu tượng về sự thống nhất” giữa các quốc gia thành viên. Theo ông Kamrava, chính sự hiện diện của lực lượng Mỹ - đồng minh thân cận của Israel - tại khu vực đã hạn chế khả năng hành động độc lập của GCC, từ đó khiến việc kích hoạt hiệp ước mang tính biểu tượng hơn là mang tính thực thi.

Theo tờ Breaking Defense, cuộc họp diễn ra chỉ vài ngày sau cuộc họp khẩn cấp cấp cao được triệu tập hôm 15-9 tại Doha để thảo luận các bước cần làm sau cuộc tấn công “bị lên án bằng những lời lẽ mạnh mẽ nhất” của Israel. Cuộc họp cũng diễn ra trong bối cảnh nhiều báo cáo cho rằng các quốc gia Arab có thể đang cân nhắc thành lập cấu trúc quân sự chính thức giống như Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) dù giới phân tích cho rằng điều này khó có thể xảy ra. Hasan Alhasan, nhà nghiên cứu cao cấp về Chính sách Trung Đông tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) nói rằng GCC luôn đề cao “cam kết an ninh tập thể” nhưng bất kỳ cấu trúc quân sự chung nào đều “phần lớn vẫn chỉ là lý thuyết”.

Trong khi đó, Zafer Al Ajami, chuyên gia phân tích quốc phòng của Kuwait, cho biết cuộc tấn công gần đây của Israel vào các mục tiêu của Hamas ở Qatar làm gia tăng các cuộc tranh luận về an ninh tập thể vùng Vịnh, phơi bày lỗ hổng nghiêm trọng trong phòng thủ tên lửa và phòng không nhưng “những chia rẽ chính trị” có thể cản trở việc thành lập một liên minh chính thức như NATO tại khu vực.

Pakistan và Saudi Arabia hôm 17-9 đã ký hiệp ước phòng thủ chung chính thức, qua đó củng cố quan hệ đối tác an ninh kéo dài hàng thập kỷ giữa 2 nước ở khu vực Nam Á và vùng Vịnh. Văn phòng Thủ tướng Pakistan tuyên bố: “Thỏa thuận này phản ánh cam kết chung của 2 quốc gia trong việc tăng cường an ninh cũng như đạt được hòa bình ở khu vực và trên thế giới, cho phép phát triển các khía cạnh hợp tác quốc phòng giữa 2 nước và tăng cường khả năng răn đe chung trước mọi hành động xâm lược”. Cũng theo Văn phòng Thủ tướng Pakistan, hiệp ước chỉ rõ bất kỳ hành động xâm lược nào nhằm vào 1 trong 2 quốc gia sẽ bị coi là hành động xâm lược nhằm vào cả 2 nước. Động thái này cũng liên quan đến cuộc không kích chưa từng có của Israel vào Qatar nhưng đồng thời tác động đến môi trường địa chính trị khu vực trong quan vệ với Iran và Ấn Độ. 

TRÍ VĂN (Tổng hợp)