HẠNH NGUYÊN (Theo NY Times)

Iran đang âm thầm tăng doanh số bán công nghệ máy bay không người lái (UAV) cho các nước bên ngoài Trung Ðông trong nỗ lực trở thành “tay chơi” trên thị trường quốc tế.

Các UAV trong một căn cứ ngầm ở Iran. Ảnh: AFP

Tìm kiếm ảnh hưởng trên toàn cầu

Iran đã đạt được những bước tiến về thiết kế và sản xuất UAV quân sự trong những năm gần đây và tăng tốc chuyển giao khí tài cho các nhóm đồng minh khắp Trung Ðông, khi nước này tìm cách thay đổi cường độ chiến trường từ Yemen sang Gaza. Những nỗ lực này hiện đã vượt ra khỏi khu vực.

Theo các chuyên gia quốc phòng trong và ngoài Iran, Tehran đang muốn tạo dựng ảnh hưởng trên toàn cầu và đẩy mạnh xuất khẩu UAV tinh vi với khả năng mang vũ khí cho các quốc gia khác, bao gồm những nước là mục tiêu của nhiều lệnh trừng phạt trong những năm gần đây như Venezuela và Sudan. Ðiều này mang đến nguồn tài chính quan trọng cũng như tầm ảnh hưởng chính trị cho Cộng hòa Hồi giáo, đất nước đang chật vật trước các biện pháp cấm vận tài chính của Mỹ.

Seth Frantzman, chuyên gia quốc phòng và UAV, nhận định Iran đang ngày càng trở thành nhân tố toàn cầu về xuất khẩu UAV. “Thông tin về việc các UAV mới hơn, chẳng hạn như Mohajer-6, hiện được thấy tại những nơi như Sừng châu Phi cho thấy các quốc gia đang coi khí tài này như kẻ thay đổi cuộc chơi tiềm năng”, Frantzman nói, ám chỉ UAV hiện đại của Iran có tầm bay trên 200km với khả năng mang bom đạn dẫn dường chính xác. Theo chuyên gia này, các UAV của Iran có giá thấp hơn những mẫu UAV khác trên thị trường nhưng độ tinh xảo thì ngày càng cao.

Hiện nay, Nga có thể là khách hàng tiềm năng. Washington mới đây cho biết họ nhận được thông tin tình báo nói Mát-xcơ-va dự định mua hàng trăm UAV từ Iran để tăng cường kho vũ khí cho cuộc chiến tại Ukraine. Giới chức Mỹ thúc giục Iran không bán UAV cho Nga, đồng thời cảnh báo về những hậu quả mà nước này sẽ gánh chịu. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Iran cho rằng hợp tác quân sự với Nga đã được lên kế hoạch từ trước khi xung đột ở Ukraine nổ ra hồi tháng 2. Tư lệnh Lục quân Iran, Chuẩn tướng Kioumars Heydari tuần rồi tuyên bố Iran sẵn sàng xuất khẩu vũ khí và thiết bị quân sự cho các quốc gia thân thiện. Phát biểu của ông Heydari được đưa ra cùng ngày Tổng thống Nga Vladimir Putin đến thăm Tehran.

Nỗ lực đẩy mạnh xuất khẩu

Lệnh cấm vận Iran mua bán vũ khí của Liên Hiệp Quốc (LHQ) kéo dài 5 năm đã hết hạn vào năm 2020, qua đó loại bỏ rào cản lớn về pháp lý để Tehran xuất khẩu UAV và xây dựng vị thế là nhân tố toàn cầu về công nghệ máy bay này.

Dấu hiệu Iran tận dụng thuận lợi trên và tăng tốc xuất khẩu UAV đã nổi lên hồi tháng 8-2021. Khi đó, UAV Mohajer-6 đã xuất hiện trong hình ảnh về chuyến thăm căn cứ không quân của Thủ tướng Ethiopia Abiy Ahmed. Ethiopia mua nhiều Mohajer-6 để chống lại lực lượng nổi dậy ở vùng Tigray. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Israel Benny Gantz, Iran còn bán Mohajer-6 cho Venezuela. Iran cũng cung cấp UAV, trong đó có phiên bản Ababil-3, cho Sudan mặc dù quốc gia Bắc Phi này chịu lệnh cấm vận vũ khí của LHQ. Ðầu năm nay, nhà phân tích quân sự Hossein Dalirian tiết lộ trong những năm gần đây Iran đã xuất khẩu nhiều UAV, bao gồm New Mohajer-2, Mohajer-6 và Ababil (AB-2).

Hồi tháng 5, Tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran Mohammad Bagheri đã tới Tajikistan để dự lễ khánh thành nhà máy sản xuất UAV Ababil-2, xưởng chế tạo UAV ở nước ngoài đầu tiên của Tehran. Giới quan sát cho rằng việc Iran mở nhà máy như vậy có thể là do nước này cần phải bảo vệ các nhà máy sản xuất UAV của mình khỏi bị tấn công, nhằm xuất khẩu UAV một cách hợp pháp cũng như thoát khỏi sự cô lập quốc tế và tăng cường dấu ấn quân sự ở Trung Á.

Tehran bắt đầu phát triển UAV từ thập niên 1980 trong cuộc chiến Iran - Iraq. Bất chấp các lệnh trừng phạt bủa vây Iran liên quan chương trình phát triển tên lửa và hạt nhân những năm gần đây, nước này vẫn có cách để sản xuất, triển khai nhiều loại UAV quân sự sử dụng cho cả mục đích do thám lẫn tấn công. Dù vậy, chương trình này đã trở thành nỗi lo lớn đối với Israel và Mỹ vài năm qua. Israel đã tấn công các kho chứa và sản xuất UAV trong cuộc chiến ngầm leo thang với Tehran.