Trong một cảnh báo, Liên Hiệp Quốc (LHQ) lưu ý nếu không được quốc tế trợ giúp kịp thời, tương lai Haiti có thể rơi vào hỗn loạn hoàn toàn trước tình trạng bạo lực băng đảng gia tăng và tiến gần đến “điểm không thể quay lại”.

Một trường học hiện là nơi tạm trú ở thủ đô Haiti. Ảnh: UN Migration

Là quốc gia nghèo nhất Tây bán cầu, Haiti đối mặt bất ổn chính trị nghiêm trọng sau làn sóng bạo lực bùng phát buộc Thủ tướng Ariel Henry từ chức vào đầu năm 2024. Ông Henry lên nắm quyền năm 2021 sau vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise. Cũng từ năm ngoái, một Hội đồng Tổng thống Chuyển tiếp được thành lập nhằm thúc đẩy hòa bình và tổ chức bầu cử sau một thập kỷ gián đoạn.

Trong bối cảnh này, lực lượng cảnh sát quốc tế do Kenya dẫn đầu và được LHQ hậu thuẫn vẫn chưa thể kiểm soát hoạt động của các băng nhóm tội phạm có vũ trang, vốn phát triển mạnh mẽ kể từ vụ ám sát Tổng thống Moise. Theo hãng tin AP, các băng đảng kiểm soát khoảng 85% thủ đô Port-au-Prince và đang giành các khu vực xung quanh, dẫn tới hàng loạt vụ giết người, hiếp dâm và bắt cóc trên diện rộng. Báo cáo hồi tháng 2 của Hội Bảo vệ Nhân quyền Haiti cho thấy, tình trạng bạo lực băng đảng ở nước này trong năm 2024 đã cướp đi sinh mạng của 6.938 người, khiến 1.648 người bị thương và 1.515 người khác bị bắt cóc.

Phát biểu trước Hội đồng Bảo an, Đại diện đặc biệt của Tổng Thư ký LHQ tại Haiti, María Isabel Salvador cảnh báo tính chất các vụ đụng độ đang ngày càng dữ dội hơn khi các băng nhóm thiết lập lãnh thổ mới. Gần đây nhất, các băng nhóm đã chiếm giữ thành phố Mirebalais ở miền Trung Haiti và trong cuộc tấn công, hơn 500 tù nhân được giải thoát. Đây là vụ vượt ngục thứ 5 trong chưa đầy một năm, mục tiêu là gieo rắc nỗi sợ hãi, phá hủy các thể chế và củng cố sự thống trị.

Theo đại sứ Haiti tại LHQ Ericq Pierre, đất nước ông đang “chết dần chết mòn” dưới sự bành trướng của các băng đảng vũ trang, những kẻ buôn ma túy và vũ khí. Bối cảnh này khiến người dân Haiti trở nên dễ bị tổn thương và hoài nghi hơn về chức năng của nhà nước. Hồi đầu tháng 4, lãnh đạo hội đồng tổng thống lâm thời Haiti, Fritz Alphonse Jean thừa nhận quốc gia vùng Caribe đã “trở thành địa ngục” và trong nỗ lực xoa dịu, ông cam kết hội đồng sẽ thực hiện các biện pháp mới để ngăn chặn tình trạng đổ máu.

Tuy nhiên, bà Salvador lưu ý nỗ lực của Chính phủ Haiti sẽ không đủ để giảm mức độ bạo lực leo thang do các nhóm tội phạm gây ra. “Nếu không có sự hỗ trợ quốc tế kịp thời, quyết đoán và cụ thể, tình hình an ninh ở Haiti có thể không thay đổi và đất nước này sẽ rơi vào hỗn loạn hoàn toàn” - bà Salvador cảnh báo. Theo báo cáo của LHQ, ở Haiti đã xảy ra 2.660 vụ giết người kể từ tháng 12-2024, tăng 41,3% so với quý trước. Chỉ riêng trong tháng 2 và 3, đã có 1.086 người thiệt mạng và 383 người bị thương. Ngoài ra, theo văn phòng di cư của LHQ, hơn 60.000 người Haiti phải di dời trong 2 tháng qua, tăng thêm 1 triệu người kể từ cuối năm ngoái. Tính đến tháng 2-2025, bạo lực trên cơ sở giới cũng tăng báo động với 347 vụ việc được báo cáo trong 5 tháng qua. Hiếp dâm tập thể là hành vi vi phạm phổ biến nhất, chiếm 61% các trường hợp.

Phát biểu trước hội đồng LHQ, Cố vấn an ninh quốc gia Kenya, Monica Juma nói rằng hoạt động của lực lượng đa quốc gia đang bước vào giai đoạn quyết định trong bối cảnh các băng nhóm phối hợp tấn công người dân, các cơ sở chiến lược và cơ quan chính trị. Tuy đạt một số tiến bộ đáng chú ý, bà Juma thừa nhận vẫn còn khoảng cách đáng kể để ổn định tình hình do thiếu trang thiết bị và hỗ trợ hậu cần. Vì vậy, theo quan chức Kenya, điều quan trọng cần làm hiện nay là có biện pháp ngăn dòng chảy súng đạn buôn lậu từ Mỹ cho các băng đảng ở Haiti.

MAI QUYÊN (Theo Guardian, AP)