6 tháng nước mặn, 6 tháng nước ngọt. Thiên nhiên đã chia đều thời gian cho sông rạch quê tôi. Mùa khô bắt đầu từ tháng 11 đến cuối tháng tư năm sau. Mùa khô, hai con sông Cái Lớn và Cái Bé nước xanh trong - màu xanh của biển mặn tràn vào. Ngồi trên tàu đò ngang qua Xẻo Rô, còn cách vàm gần 10km đã nhìn thấy biển mênh mang. Mùa khô, không chịu được nước mặn, những đám lục bình héo lại và kết thúc một vòng sanh tử. Tháng 5, những cơn mưa đầu mùa trút xuống; dòng sông trong xanh ấy chia thành hai con nước: bên mặn vẫn “trong như mắt mèo”, bên đục là nước mưa từ ruộng đồng kinh rạch chảy về mang theo chút phù sa làm minh chứng cho một cuộc hành trình. Lúc này những đám lục bình từ mọi nẻo bắt đầu hồi sinh và hội tụ về đây. Tháng 5, lục bình còn thưa thớt. Tháng 6 thì lục bình đã kín mít mặt sông. Lúc này nước sông đã trở thành ngọt. Dòng sông xanh trở thành màu tím diệu kỳ. Đẹp nhất là vào lúc chiều tà, một dòng sông tím mênh mông dưới một trời tím hoàng hôn rực rỡ.

Tháng 6-1970, sau những ngày hành quân trên con đường 1C lịch sử, chúng tôi vượt sông Cái Bé vào một đêm không trăng. Tấm cao su gói gọn chiếc bồng, phía trên cái gói ấy là khẩu AK còn xanh nước thép. Gia tài lính thật đơn giản: tăng, võng, vài bộ quân phục, vài bánh lương khô cùng khẩu AK và ba băng đạn. Cái bồng lép xẹp nên lội đến giữa sông ngỡ mình sắp bị chìm. Đã có những đám lục bình dày đặc này đỡ giúp. Lục bình Cái Bé tốt lắm: thân cao, lá to, rễ đâm tua tủa... Lên đến bờ, mở tấm cao su vo tròn nhét vô bồng, lại vội vã hành quân. Về đến trạm, lấy cao su ra phơi, dưới ánh sao trời lấp lóa chợt gặp những cánh hoa lục bình tim tím dính đầy trên tấm cao su... chợt thấy cay cay mắt nhớ trên dòng sông tím Cái Lớn, ba thằng trong tiểu đội tôi đã nằm lại mãi mãi với màu hoa tím. Đêm tập kích căn cứ Xẻo Rô, chúng tôi nương theo những về lục bình. Địch rất sợ lục bình, có đám nào trôi ngang là chúng liệng lựu đạn và rải đạn như trút. Đêm đó, tiếng lựu đạn của chúng cùng lúc tiếng nổ truyền lệnh cho đơn vị tôi khai hỏa, diệt gần chục chiếc giang thuyền, trả thù cho đồng đội...

Chiều nay, từ Rạch Giá về Thứ Bảy Kinh Làng, phà đưa chúng tôi ngang hai dòng sông tím ấy... “Lục bình thưa hơn ngày xưa”, tôi buột miệng. Cô gái có mái tóc dài đứng cạnh tôi trả lời: “Tàu cao tốc, tàu trọng tải lớn và tàu đánh cá bây giờ nhiều lắm chú ơi... Lục bình thưa hơn là vậy”... Nhưng kìa, lục bình vẫn tím ngắt một quãng sông. Một khối màu tím được viền quanh bởi màu xanh dừa nước.

Chiếc phà già nua uể oải ghé bờ Xẻo Rô. Màu tím lục bình dập dềnh theo nhịp sóng. Hoa lục bình lại đưa tôi về với kỷ niệm chiến tranh. Dường như tôi đã gặp lại ba đứa bạn. Rồi chúng tôi cùng đứng lại để ngắm dòng sông tím - một dòng sông tím thủy chung - dưới một trời tím hoàng hôn kỷ niệm...

BÙI KIM THÀNH