MAI QUYÊN (Theo CNA News)

Nhiệt độ cực cao, ô nhiễm không khí và sự lây lan ngày càng tăng của các bệnh truyền nhiễm chết người là một trong nhiều lý do để Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định biến đổi khí hậu là mối đe dọa sức khỏe lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt.

Chất lượng không khí ở New Delhi (Ấn Độ) vượt qua 500 - mức độ ô nhiễm nguy hại. Ảnh: AFP

Theo WHO, nhiệt độ trung bình toàn cầu không tăng quá 2oC so với thời kỳ tiền công nghiệp như trong Thỏa thuận Paris, là mục tiêu cần đạt được để ngăn hàng triệu ca tử vong và hạn chế các tác động thảm khốc về sức khỏe liên quan biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, dựa trên kế hoạch cắt giảm carbon hiện nay, Liên Hiệp Quốc (LHQ) cảnh báo thế giới đang trên đà nóng lên tới 2,9oC trong thế kỷ này.

Không ai hoàn toàn an toàn trước tác động của biến đổi khí hậu, nhưng nguy cơ cao nhất rơi vào đối tượng trẻ em, phụ nữ, người già, cộng đồng tị nạn và người dân ở các nước kém phát triển. Trong bối cảnh này, Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ 28 Các bên Tham gia Công ước khung của LHQ về Biến đổi Khí hậu (COP28) dự kiến diễn ra vào ngày 3-12, sẽ lần đầu tiên tổ chức “Ngày Sức khỏe” nhằm làm sáng tỏ tác động của sự ấm lên toàn cầu đối với con người.

Thời tiết nóng khắc nghiệt

Dữ liệu qua từng giai đoạn cho thấy nhiệt độ trung bình toàn cầu trong năm 2023 tăng lên mức kỷ lục, gần như chắc chắn trở thành năm nóng nhất trong lịch sử 125.000 năm. Báo cáo gần đây của Tạp chí Y khoa Lancet Countdown cho biết thêm, người dân trên toàn thế giới vào năm ngoái phải đối mặt với 86 ngày có nhiệt độ trung bình đe dọa tính mạng, cao gấp đôi so với trước đó. Khoảng 60% số ngày đó được tạo ra do biến đổi khí hậu.

Báo cáo cũng thống kê số người trên 65 tuổi chết vì nắng nóng đã tăng 85% trong giai đoạn 2013-2022 so với giai đoạn 1991-2000. Ði kèm nắng nóng khắc nghiệt là hạn hán, hậu quả là có thêm 520 triệu người đối mặt tình trạng mất an ninh lương thực ở mức vừa phải hoặc nghiêm trọng vào năm 2050. Cùng với hạn hán còn có hỏa hoạn và các hiện tượng thời tiết cực đoan khác như bão, lũ lụt tiếp tục đe dọa sức khỏe người dân toàn thế giới.

Ô nhiễm không khí

Năm ngoái, WHO cảnh báo gần 99% dân số thế giới hít thở không khí ô nhiễm vượt quá ngưỡng cho phép theo hướng dẫn của tổ chức. Nếu ô nhiễm không khí tăng đột biến gây ra các vấn đề về hô hấp và dị ứng, việc phơi nhiễm lâu dài sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm khác chẳng hạn đột quỵ, bệnh tim, ung thư phổi, tiểu đường cùng nhiều vấn đề sức khỏe khác.

Trong đó, WHO cho biết ô nhiễm không khí ngoài trời do đốt nhiên liệu hóa thạch giết chết hơn 4 triệu người/năm. Nguy hiểm nhất là bụi mịn nhỏ hơn 2,5 micromet (PM2.5) được tạo trực tiếp từ quá trình đốt cháy carbon hoặc qua cơ chế thứ cấp. Hạt nhỏ này sau khi được hít vào phổi, có thể xâm nhập vào máu. Phơi nhiễm bụi PM2.5 thời gian dài liên quan khả năng phát triển các bệnh thoái hóa thần kinh như chứng mất trí nhớ, hội chứng liệt rung (Parkinson) và sa sút trí tuệ (Alzheimer).

Bệnh truyền nhiễm

Khí hậu thay đổi có nghĩa muỗi, chim và động vật có vú sẽ di chuyển ra khỏi môi trường sống trước đây, làm tăng mối đe dọa lây lan các bệnh truyền nhiễm. Trong nghiên cứu cụ thể, các nhà khoa học cảnh báo Trái đất ấm lên thêm 2oC sẽ làm tăng 36% khả năng lây lan bệnh sốt xuất huyết. Các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác do muỗi còn có sốt rét, sốt chikungunya, sốt do virus Zika và Tây sông Nile.

Ngoài ra, tình trạng bão, lũ lụt do biến đổi khí hậu cũng kéo theo nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường nước như dịch tả, thương hàn, tiêu chảy. Ðồng thời, các nhà nhà khoa học lo ngại những loài động vật có vú đi lạc sang các khu vực mới có thể là cơ hội lây nhiễm chéo bệnh tật, tạo ra các loại virus mới có khả năng truyền sang người.

Sức khỏe tinh thần

Ðứng trước những quan ngại về hiện tại và tương lai của hành tinh đang nóng lên, các nhà tâm lý học cảnh báo nhiều người có thể mắc chứng lo âu, trầm cảm, thậm chí rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD). Tình huống trở nên nghiêm trọng với những người vốn đang phải vật lộn với những hội chứng tâm lý trên. Từ dữ liệu của Google Trends, Hãng tin BBC cho biết trong 10 tháng đầu năm, cụm từ “lo lắng về khí hậu” được mọi người tìm kiếm trực tuyến nhiều gấp 27 lần so với cùng kỳ
năm 2017.