Ý đã chính thức trở thành quốc gia đứng đầu “danh sách tử thần” về số ca tử vong vì COVID-19, đợt đại dịch tính đến chiều 22-3 đã cướp đi sinh mạng của gần 5.000 người ở “đất nước hình chiếc ủng”. Cách đây khoảng 1 tháng, Ý mới chỉ ghi nhận vài ca nhiễm SARS-CoV-2, nhưng giờ đây, không thể tưởng tượng nước này lại trở thành tâm dịch tại châu Âu và thế giới với xấp xỉ 54.000 trường hợp ghi nhận vào chiều 22-3.

Nhân viên an ninh canh gác tại Lombardy. Ảnh: Reuters

Tính chất phức tạp của đại dịch COVID-19 ở Ý đang bộc lộ rõ, kể cả khi chính phủ nước này, dù hơi muộn, song đã có những biện pháp toàn diện và cứng rắn để kiểm soát tình hình. Từ việc chỉ phong tỏa 11 thị trấn ở miền Bắc, chính phủ đã mở rộng phong tỏa ra cả vùng Lombardy cùng với 11 tỉnh lân cận và hiện nay là phong tỏa trên phạm vi toàn quốc. Ý ngừng tất cả hoạt động không thiết yếu. Hoạt động đi lại cũng bị hạn chế tối đa. Người dân khi ra đường phải có lý do bất khả kháng. Chính phủ đã cho phép các vùng triển khai quân đội để hỗ trợ cảnh sát tuần tra nhằm đảm bảo lệnh phong tỏa. 

Chính phủ Ý cũng đã thông qua sắc lệnh mới trị giá 25 tỉ euro nhằm hỗ trợ hệ thống y tế, xã hội, doanh nghiệp và người lao động vốn đang chịu tác động của dịch bệnh. Bên cạnh đó, hàng hóa và nhu yếu phẩm vẫn được chính phủ đảm bảo trên cả nước. 

Do hệ thống y tế quá tải và có tới hơn 2.600 nhân viên y tế bị nhiễm virus, chính phủ đang có kế hoạch cho tốt nghiệp sớm đối với khoảng 10 nghìn sinh viên ngành y để bổ sung lực lượng cho các bệnh viện. Thủ tướng Giuseppe Conte còn cho biết chính phủ cũng đang chuẩn bị đưa ra một kế hoạch mới về kinh tế, dự kiến vào tháng 4, với những khoản đầu tư lớn hơn, theo đó đơn giản hóa các thủ tục và cắt giảm thuế. Có thể nói Chính phủ Ý đang trong một cuộc chiến tổng lực nhằm đối phó với COVID-19 và tiếp tục có nhiều biện pháp mạnh, cả về kinh tế lẫn đời sống xã hội.

Có tín hiệu đầu tiên cho thấy những chính sách kiên quyết phòng chống dịch COVID-19 của Ý đã bắt đầu có hiệu quả. Tại thị trấn Vò, một trong số 11 thị trấn bị phong tỏa đầu tiên ở miền Bắc, kể từ ngày 13-3 đến nay không ghi nhận ca nhiễm mới nào. Số ca nhiễm ở 10 thị trấn còn lại cũng giảm mạnh. Tuy nhiên, trên phạm vi toàn quốc, số ca nhiễm mới cũng như số trường hợp tử vong trong những ngày qua vẫn đang ở mức cao. Nguyên nhân có lẽ là do mức độ tuân thủ lệnh phong tỏa của người dân vẫn chưa triệt để. Bên cạnh đó, việc tiến hành xét nghiệm vẫn chưa được thực hiện trên diện rộng như Hàn Quốc đã làm.

Trong cuộc khủng hoảng dịch bệnh mà Ý và nhiều nước châu Âu đang đối mặt, dường như vai trò của EU được đánh giá là rất mờ nhạt. Thậm chí, một số người bi quan còn cho rằng “giấc mơ châu Âu” đang dần tan biến khi EU tỏ ra chậm chạp đến mức vô hình trong cuộc khủng hoảng chưa từng có kể từ khi thành lập.

Nhiều người Ý chỉ trích EU đã không hề có động thái gì khi các  nguồn tin báo chí cho biết Đức và Pháp hạn chế việc xuất khẩu các thiết bị y tế, chẳng hạn như khẩu trang và găng tay. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng chỉ dừng lại ở những tuyên bố về đoàn kết đối với Ý trong cuộc chiến chống dịch bệnh mà không có bất kỳ cam kết cụ thể nào. Việc Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) mới đây công bố chương trình khẩn cấp trị giá 750 tỉ euro, theo đó tiếp tục mua lại trái phiếu của các chính phủ và doanh nghiệp trong EU ít nhất cho đến cuối năm nay là điều đáng mừng. Tuy nhiên, phát biểu thiếu khéo léo trước đó của Chủ tịch ECB Christine Lagarde hôm 12-3 về việc ECB không có chức năng và nhiệm vụ giải quyết mức “chênh lệch” lãi suất trái phiếu chính phủ giữa các nước, đã vấp phải nhiều chỉ trích. 

Tổng thống Ý Sergio Mattarella hay một số chính trị gia cực hữu như lãnh đạo đảng Liên đoàn Matteo Salvini và kể cả những nhân vật trước đây vốn sùng bái “giấc mơ đại gia đình châu Âu” đã tỏ ra thất vọng về phát biểu của bà Lagarde. Trước một thử thách quá lớn hiện chưa có hồi kết, Ý đang phần nào cảm thấy “đơn thương độc mã” trong một thể chế mà nước này là quốc gia đồng sáng lập. Khủng hoảng dịch bệnh hy vọng rồi cũng qua đi, nhưng khủng hoảng lòng tin về vai trò của EU là thách thức lớn nhất mà EU đang phải đối mặt.

Ý là một thành viên sáng lập của EU và là nền kinh tế lớn thứ ba Eurozone. Trong bối châu Âu đang đối mặt với khả năng rơi vào suy thoái, Ý được coi là mắt xích yếu nhất ở châu lục này. Nợ công của Ý hiện khoảng 2,4 nghìn tỉ euro, chiếm gần 135% GDP.

Hệ thống ngân hàng ở các nước EU khác nắm giữ gần 450 tỉ euro trong số nợ công của Ý. Nếu “con tàu” Ý bị chìm và số chứng chỉ nợ công này bị sụt giảm về mặt giá trị, nó sẽ làm chao đảo hệ thống ngân hàng của EU. Các ngân hàng châu Âu lo ngại cuộc khủng hoảng COVID-19 thậm chí có thể dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu như năm 2008. Cụ thể là lệnh phong tỏa, đóng cửa tất cả các hoạt động sản xuất, thương mại có thể gây nên làn sóng vỡ nợ đối với hệ thống doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn là xương sống của các nền kinh tế như Ý và Đức.

 Với việc Ý áp dụng lệnh phong tỏa, hoạt động thương mại của cả nước bị đình trệ. Các doanh nghiệp và hộ gia đình ở Ý vốn đang gặp khó khăn về tiền mặt có thể ngừng hoàn trả các khoản vay. Việc chính phủ dành các khoản ngân sách lớn để đối phó với dịch bệnh cũng đang gây lo ngại cho các nhà đầu tư. Điều này có thể sẽ khiến hoạt động cho vay của các ngân hàng giảm sút và hậu quả là càng làm chậm lại nền kinh tế. IMF từng cảnh báo một cuộc khủng hoảng ở Ý chắc chắn sẽ dẫn đến sự lây lan.

Ý đang đối phó với cuộc khủng hoảng COVID-19. Nhưng điều trớ trêu là việc đối phó với SARS-CoV-2 có thể sẽ dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính. Cuộc khủng hoảng nợ công của các nước Eurozone năm 2011 đã từng khiến giới chuyên gia cho rằng Eurozone khó có thể tồn tại. Và nay, mối nguy cơ này lại được xới lên trong bối cảnh cả châu Âu đang phải vật lộn với cơn “sóng thần” COVID-19.

NGỰ BÌNH (TTXVN)