Thời gian gần đây nhiều người nuôi cá tra ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) liên tiếp phản ánh về hiện tượng cá tra bị bệnh khá lạ. Nhiều người đã gửi mẫu bệnh phẩm tới các Chi cục thủy sản địa phương, cơ quan chuyên môn (Khoa Thủy sản Trường ĐH Cần Thơ)... Các chuyên gia nghiên cứu bệnh thủy sản tiến hành mổ cá bệnh, phát hiện ban đầu cho thấy có những nang dạng hình hạt gạo lấm chấm trong cơ thể cá ở nhiều dạng khác nhau và gọi đây là bệnh gạo. Bệnh gạo ở cá tra có thể gây nhiều thiệt hại về kinh tế cho người nuôi.

Ông Út, người nuôi cá tra hơn 10 năm qua ở cồn Khương, quận Bình Thủy (TP Cần Thơ) bày tỏ lo ngại: “Bệnh này tuy mới xuất hiện nhưng đã khiến cho không ít người nuôi cá tra chúng tôi bần thần, mất ăn mất ngủ. Vì ao cá nếu bị nhiễm bệnh nặng có thể lây lan và các nhà máy chế biến thủy sản sẽ không thu mua”.

Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Phú Vinh, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Công ty Vemedim, xác nhận: “Gần đây hiện tượng bệnh gạo trên cá xuất hiện khá phổ biến ở một số trang trại ở Đồng Tháp, Sóc Trăng, Cần Thơ... Tuy tỷ lệ cá nhiễm bệnh chết không cao, nhưng cá bệnh kém ăn, làm giảm năng suất và chất lượng thịt có thể dẫn tới không tiêu thụ được cá”.

Một hộ nuôi cá ở Cần Thơ đang vớt cá tra nhiễm bệnh.

Qua bước đầu nghiên cứu bệnh này, Thạc sĩ Vinh cho biết: Cá mắc bệnh gạo không có biểu hiện rõ ràng, chỉ thấy cá chết rải rác hàng ngày với số lượng rất ít. Cá chết có dấu hiệu của bệnh gan thận mủ hay xuất huyết. Kiểm tra cá bệnh bên ngoài thấy da lốm đốm mất màu, một số cá da sần, trên da có những chấm đen tròn hay vệt như dính mực, tập trung nhiều ở vùng da mỏng như vùng lườn, bụng. Còn cá bệnh nặng có những tổn thương trên da như bị thủng lỗ nhỏ li ti, các tổn thương này không kèm vết xuất huyết. Khi mổ cá bệnh, nội tạng cá ít biến đổi, gan thận bình thường, túi mật hơi căng, dịch mật màu nhợt nhạt. Nang gạo xuất hiện trong cơ thể cá là các vệt dài 1-3cm màu trắng đục, trong chứa nhiều chất lỏng sệt nằm dọc theo cơ vùng sống lưng cá. Một dạng khác của bệnh gạo là các nang tròn, hình hạt gạo hay bầu dục, kích thước 1-3mm xuất hiện ở cơ dọc sống lưng, trên ruột, màng ruột, màng dạ dày.

Tuy nhiên, điều đáng lo khi thấy cá mắc bệnh, người nuôi cá càng nóng lòng trị bệnh hỏi mua thuốc thú y rồi tự pha chế ra nhiều cách khác nhau để trị bệnh như: dùng thuốc Praziquantel trị giun sán hay thuốc Ivemectin để diệt các loài giun tròn trên cá hoặc men rượu... Tất cả đều không hiệu quả, bệnh cá vẫn không hết mà còn tốn kém!

Mới đây, theo kết quả nghiên cứu, tác nhân gây bệnh gạo trên cá tra của Tiến sĩ Đặng Thị Hoàng Oanh và nhóm cộng tác Bộ môn Sinh học và Bệnh thủy sản, Khoa Thủy sản Trường ĐH Cần Thơ, qua phát hiện bằng thiết bị PCR, bào tử trong cơ thể cá từ các bào nang bị vỡ nhiễm vào tế bào chủ mới phát triển tạo bào nang mới. Trong ao nuôi cá và ngoài tự nhiên: lây từ cá nhiễm vi bào tử trùng, lây từ nước qua mang, da; lây từ mẹ sang con.

+ Ths Nguyễn Ngọc Phú Vinh cho biết: Đến nay, các phương pháp đã thực hiện trong việc phòng bệnh gạo được khuyến cáo mang lại hiệu quả là: Khi cải tạo ao phải khử trùng bằng vôi nung CaO liều cao, phơi đáy ao 3-7 ngày để diệt giun chỉ, các bào tử tự do trong bùn đáy ao. Sát khuẩn nước ao nuôi bằng PPM kết hợp rải muối 1 tháng/lần, tốt nhất vào những ngày nước kém. Lúc thả giống phải kiểm tra bệnh gạo, mổ khám 30-50 con cá, nếu phát hiện có cá nhiễm thì không nên thả nuôi. Định kỳ xổ giun sán 1 tháng/lần bằng thuốc thích hợp như praziquantel, Ivermectin, kết hợp xử lý nền đáy. Xi phông, vệ sinh đáy ao định kỳ 2 tháng/lần đối với cá dưới 300g/con và 1 tháng/lần đối với cá trên 300g/con. Sau mỗi lần xi phông đáy ao cần kết hợp xử lý nước. Mổ khám cá ngay khi nhận thấy có biểu hiện bất thường; khi phát hiện bệnh trong ao phải cách ly ao hoàn toàn, khử trùng toàn bộ dụng cụ nuôi và xử lý triệt để xác cá chết trong quá trình nuôi (vớt hết cá bệnh, cá chết khỏi ao xử lý bằng cách nấu chín hay chôn hủy, không vứt xác cá ra nguồn nước vì bào tử sẽ phóng thích và lây nhiễm sang các ao khác); tẩy cho toàn đàn bằng các hoạt chất có tác dụng trên nguyên sinh động vật gây bệnh như Toltrazuril hay các dẫn xuất của Benzimidazol, Mebendazole, Febendazol

Trong khi đó, Ths Nguyễn Ngọc Phú Vinh, chẩn đoán: Cá tra nhiễm bệnh gạo là đang nhiễm 2 loài nguyên sinh động vật có khả năng hình thành bào tử là Microsporidia và Myxobolus sp. Hiện nay chưa có thuốc điều trị hữu hiệu mà chủ yếu áp dụng các biện pháp ngăn chặn sự lây nhiễm trong ao đang nhiễm bệnh và phòng bệnh trong quá trình nuôi.

TS Lý Thị Thanh Loan, Trung tâm Quan trắc môi trường và Cảnh báo dịch bệnh – Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II, cho biết: “Hầu hết bệnh trên cá tra là do môi trường hoặc do stress. Các vi khuẩn gây bệnh đều là một phần của hệ sinh vật bình thường trong môi trường sông, nước. Một số biểu hiện của bệnh nhiễm khuẩn (do Aeromonas Hydrophyla) thường gặp trên cá tra là cá bị xuất huyết phần bụng, phần đầu, phù mắt, hậu môn sưng đỏ, gan cá bị mủ. Bệnh gan thận mủ tác nhân là do vi khuẩn, thường xuất hiện vào khoảng tháng 5, tháng 6 và đỉnh điểm vào tháng 9, tháng 10, làm cá chết gây tổn thất nặng nhất. Cá tra bị vàng toàn thân, bỏ ăn, sắp chết... do bị giun nội ký sinh. Mặt khác, bệnh do ngoại ký sinh trùng, bệnh trắng mang, trắng gan, bệnh máu nâu... trong cách phòng bệnh cần quản lý tốt môi trường ao nuôi, sức khỏe đối tượng nuôi”.

Bài, ảnh: HỮU ĐỨC