Tiến sĩ Shi Yigong. Ảnh: AFP

Sau thời gian dài bị “chảy máu chất xám”, hiện Trung Quốc đang thu hút mạnh các nhà khoa học Hoa kiều trở về phục vụ quê hương. Theo thời báo New York (Mỹ) ngày 7-1, tuy phương Tây và Mỹ nói riêng vẫn là nơi hấp dẫn hơn đối với các học giả Trung Quốc, nhưng sự trở về của một số nhà khoa học nổi tiếng thời gian gần đây cho thấy Trung Quốc đang rút ngắn khoảng cách với các nước công nghiệp phát triển nhanh hơn dự đoán.

Vào năm 2008, giới khoa học tại Mỹ không quá bất ngờ khi Viện Y khoa Howard Hughes danh giá ở Maryland cấp 10 triệu USD cho nhà sinh vật học Shi Yigong, người Mỹ gốc Hoa. Công trình nghiên cứu tế bào của Tiến sĩ Shi, 42 tuổi, đã mở ra hướng mới trong nghiên cứu điều trị bệnh ung thư. Tại Đại học Princeton, phòng thí nghiệm của ông chiếm toàn bộ diện tích tầng trệt của một tòa nhà, với ngân sách được cấp hàng năm 2 triệu USD. Tuy nhiên, cú sốc bất ngờ với các khoa học gia Mỹ đã diễn ra khi Tiến sĩ Shi thông báo từ bỏ mọi điều kiện tốt đó để trở về Trung Quốc tiếp tục nghiên cứu khoa học. Ông từ chối nhận tiền tài trợ, từ chức tại Đại học Princeton và trở về làm Trưởng khoa Khoa học cuộc sống Đại học Thanh Hoa. Tại đây, trong thời gian chưa đầy 2 năm, Tiến sĩ Shi đã tuyển mộ khoảng 18 nghiên cứu sinh sau tiến sĩ, gần như tất cả đều từ Mỹ. Mỗi người mở một phòng thí nghiệm độc lập. Theo Tiến sĩ Shi, trong vòng 10 năm, khoa Khoa học cuộc sống sẽ mở rộng lên gấp 4 lần.

Trước đó, năm 2007, Rao Yi, nhà sinh vật học 47 tuổi, đã rời Đại học Northwestern (Mỹ) để về làm Trưởng khoa Khoa học cuộc sống tại Đại học Bắc Kinh.

Trung Quốc xác định mục tiêu đảo ngược “dòng chảy chất xám” cao cấp phải song hành với quá trình mở cửa. Vì vậy, họ tận dụng nguồn tài chính dồi dào hiện nay (với hơn 2.000 tỉ USD dự trữ ngoại tệ) và lòng tự hào dân tộc để lôi kéo các nhà khoa học hồi hương.

Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Trung Quốc đã tăng mạnh trong thập niên qua, và hiện chiếm khoảng 1,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). So với Mỹ dành 2,7% GDP cho R&D, khoản chi của Trung Quốc còn thấp, nhưng đã cao hơn hầu hết các nước đang phát triển. Trong 10 năm qua, Trung Quốc đã tăng gấp 4 lần số bài báo khoa học xuất bản hàng năm, đứng thứ hai sau Mỹ từ năm 2007. Chỉ riêng lĩnh vực công nghệ nano, Trung Quốc có khoảng 5.000 nhà khoa học.

Trong 3 năm qua, các nhà khoa học người Hoa hồi hương như Tiến sĩ Shi và Tiến sĩ Rao bắt đầu tạo thành “dòng chảy”. Họ trở về với một sứ mệnh: thúc đẩy ngành khoa học của Trung Quốc lên tầm cao mới. Bên cạnh nghiên cứu khoa học, Tiến sĩ Shi và Tiến sĩ Rao cũng giúp chính quyền Trung Quốc soạn thảo một chương trình nhằm khai thác chất xám của các nhà khoa học hàng đầu, doanh nhân và chuyên gia ở nước ngoài.

N. KIỆT (Theo NYT, Chinadaily)