Nắng chiều đã hấp hối trên rặng cây tít tắp bờ sông cái. Nhánh sông chảy về xóm Bà Nên lặng lờ muôn ngàn con sóng nhỏ trôi xuôi. Nước đang lớn, sóng ì oạp vỗ bờ. Út Thương vừa quảy tay lưới bằng cánh tay còn lại của mình, vừa lầm bầm "Nước vầy chắc không nhiều cá đâu! Xem ra, phải mấy ngày nữa mới mua được tập vở cho tụi nhỏ". Anh bước xuống nước, bằng những thao tác thuần thục, anh giăng lưới vào những cọc tre, rồi dùng chân, dùng tay dằn, đạp. Qua con nước tối này, sáng ra anh sẽ có cá, dẫu con cá con tôm bây giờ không nhiều như thời anh còn nhỏ.

Đốt ngọn đèn để trên cái bàn cây còng mà chú Chín bí thư xã mới cho hồi tháng trước, Út Thương lặng lẽ ăn cơm chiều. Vừa ăn, vừa nghĩ tới đám học trò trong lớp học tình thương của mình. Tụi nó không có điều kiện đến trường, anh mở lớp dạy i, t… miễn phí tại nhà. Lúc đầu có năm đứa, bây giờ đã được mười ba. Chánh quyền ấp cho được hai bộ bàn ghế đóng bằng cây tạp. Chú Chín bí thư kiếm đâu ra cái bảng cũng còn mới. Vậy là thầy trò đã có chỗ dạy, chỗ học. Tụi nhỏ phải làm từ việc nhà tới việc đồng áng, từ giữ em, tới mót củi hái rau, nên anh chọn giờ dạy từ mười một tới một giờ trưa, bỏ giờ nghỉ trưa của bản thân. Nhìn những đôi mắt đen tròn ánh lên niềm vui được biết đọc, biết viết, Út Thương càng thương tụi nhỏ hơn. Vậy là bên cạnh việc dạy chữ, Út Thương cố làm thêm để mua tập sách cho học trò nghèo.

Mười ba đứa trẻ là mười ba cảnh đời mà trái tim một người lính như anh thấu hiểu hơn ai hết. Để lại một cánh tay trên chiến trường K, trở về đời thường Út Thương sống một mình từ khi mẹ mất. Nhưng Út Thương thấy đời mình đầy ý nghĩa từ khi gắn bó với học trò nghèo. Thằng Còn hôm qua khệ nệ xách một giỏ gạo vừa cười vừa nói "Má con biểu đem qua để chú khỏi mua". Anh xua tay "Nhà con còn mấy miệng ăn nữa, cho chú làm gì! Đem về đi! Chú lo được mà!". Thằng Còn bí xị vì nó biết chú Út đã nói thì không cãi được. Hoàn cảnh hai chị em Mặn, Mà còn đáng thương hơn. Vừa mang thai đứa em là con Mà được ba tháng, ba má nó theo người ta lên miền Đông làm mướn. Bị sốt rét ác tính, ba nó qua đời khi Mà được hai tháng tuổi. Cô Mơ, má nó trở về quê với hai đứa con nhỏ, lúc đó con Mặn vừa được sáu tuổi đã biết giữ em cho mẹ đi làm mướn. Anh rất thương cho hoàn cảnh của ba má con Mơ. Đã bảy năm nay, anh vẫn thường xuyên giúp đỡ mẹ con họ những việc nặng nhọc. Con Mặn, con Mà rất mến anh. Mọi người cũng xa gần vun đắp để anh và mẹ con họ chung sống một nhà. Nhưng anh vẫn còn do dự. Nghĩ về mình tuổi đã quá bốn mươi, lại bị thương tật như vậy. Anh không muốn cô ấy vì hàm ơn mà phải chọn mình. Về phần Mơ, từ khi chồng chết, phải đùm túm hai đứa con trở về quê, cô như hụt hẫng chơi vơi. Không miếng đất cắm dùi, cái chòi lá cũng cất tạm đất người hàng xóm tốt bụng. Cũng nhờ người thương binh hiền hòa hết lòng giúp đỡ mẹ con cô. Nhưng nghĩ tới phận mình, một nách hai con, cô chỉ âm thầm chờ đợi… Mỗi ngày, họ vẫn quan tâm tới nhau. Vẫn chưa ai dám mở lời.

* * *

Lớp học vừa tan thì trời vần vũ chuyển mưa. Mây đen cuồn cuộn rượt đuổi nhau, sấm chớp ầm ào báo hiệu một cơn mưa dữ dội. Út Thương dắt mấy đứa nhỏ qua cầu, biểu đi nhanh về nhà. Anh quay về dọn mấy cuốn tập sách. Mưa đã ào ào trút xuống. Vụt nhớ tới cái chòi xiêu vẹo của cô Mơ anh dầm mưa bước nhanh về phía đó. Những cơn gió mạnh đảo qua, cây trong vườn ngã rạp. Cái chòi của cô Mơ cũng nghiêng ngả. Xem ra, nó chẳng chịu đựng được bao lâu. Vừa tới nơi, Út Thương ngó thấy Mơ đang lóp ngóp xách túi quần áo mùng mền chui ra. Con Mặn còn bưng nồi cơm lách mình theo mẹ. Út Thương la lên "Đi mau nhà sập kìa!". Mơ hốt hoảng chạy nhanh. Con Mặn còn nhanh hơn mẹ. Nó đã chạy xa khi cái chòi sập xuống.

Út Thương lui cui nướng khô. Con Mặn bưng nồi cơm để trên bàn. Mưa đã tạnh. Mơ quày quả ra vườn hái mớ rau muống, kéo mấy cọng bông súng dưới mương. Bữa ăn đơn sơ mà ấm cúng. Con Mà bữa nay qua nhà ông Chín nhận số tập viết ông cho chị em nó. Ông hiểu rõ hoàn cảnh của Mơ và vun đắp cho mẹ con Mơ với Út Thương, nhưng vẫn còn ngần ngại vì chưa biết ý Út Thương ra sao. Con Mà về tới thấy chòi mình sập, nó đi một hơi qua nhà Út Thương. Thấy mẹ và chị, nó không hề ngạc nhiên "Con thấy nhà mình sập, con biết mẹ với chị qua đây chớ không đâu!". Mơ đỏ mặt, Út Thương đánh trống lảng: "Chết rồi! Khô khét rồi!", vừa cười mỉm vì con nhỏ coi vậy mà lém lỉnh.

Mơ bới cơm vào chén cho mọi người. Út Thương nói với Mơ: "Mai tôi đi vận động cô bác xin một ít cây lá về sửa lại cái chòi. Tối nay, cô với hai đứa nhỏ ngủ ở đây. Tôi qua nhà Tám Hùng ngủ đỡ rồi sáng sớm đi xin cây luôn". Mơ len lén nhìn Út Thương, lòng cô càng thêm mến phục. Cơm nước xong, Út Thương đốt đèn, thắp nhang bàn thờ ba má mình rồi quơ cái áo lính cũ xì bước ra cửa. Rồi chợt nhớ ra, anh dặn "Còn mấy con khô trong cũi chén, cô nướng cho mấy đứa nhỏ ăn buổi sáng. Gạo trong hũ còn đầy. Đừng chui về chòi lấy đồ, rủi nó sập xuống nữa, cây đè nguy hiểm lắm. Để tôi về dọn dẹp giùm cho". Mơ ngồi nhìn theo cái dáng lêu nghêu của người đàn ông tốt bụng. Cô nghe một nỗi xúc động giống ngày xưa lúc thương ba con Mặn con Mà…

* * *

Xóm Bà Nên xôn xao như mở hội khi hay tin Út Thương và cô Mơ sẽ đám cưới. Từ lớn tới nhỏ, từ trai tới gái ở cái xóm nghèo heo hút này, ai cũng mong như vậy. Có lẽ ông trời cũng thương nên cố tình sắp đặt Út Thương lúc cất lại nhà cho Mơ bị cây cột ngã đè lên chân. Vết thương tuy không nặng lắm, nhưng Út Thương vẫn phải nằm ở bệnh xá xã mấy ngày. Mẹ con cô Mơ lăng xăng, lo lắng. Mấy ngày ở bệnh xá, Mơ khóc lặng lẽ khi nhìn gương mặt xanh xao của Út Thương. Chú Chín tới thăm rồi nói lời vun vén "Tao cũng như ba má bây, tao thương nên mới nói vầy: Hai đứa cũng cùng cảnh ngộ mà bao năm nay đâu phải đâu có tình cảm với nhau. Cứ mặc cảm, cứ chần chừ rồi tuổi xuân qua. Già hết rồi, còn chờ gì nữa, hổng lẽ bây cứ sống vậy hoài?". Út Thương nằm mơ màng nghe chú Chín nói mà đánh lô tô trong bụng. Đến khi nghe Mơ trả lời "Không biết bụng dạ ảnh làm sao. Chú nói với ảnh đi!", Út Thương mới thấy nhẹ nhõm trong lòng.

Vậy là họ đã đến với nhau. Chơn chất như củ khoai, hột lúa. Con Mà liến thoắng "Vậy là con kêu bác Út bằng ba cho quen nghe mẹ?"...