Bài, ảnh: GIA BẢO

Trong 2 tháng đầu năm 2023, hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp (DN) tiếp tục chuỗi khó khăn kéo dài của các tháng cuối năm 2022 do dư chấn của đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) do S&P Global vừa công bố, PMI ngành sản xuất Việt Nam đạt trên 51 điểm trong tháng 2-2023, chứng tỏ nền sản xuất đang lấy lại đà tăng trưởng và đây là tín hiệu tích cực cho DN đạt mục tiêu tăng trưởng năm mới.

Chuỗi khó khăn kéo dài

Vốn tín dụng ngân hàng là nguồn lực quan trọng giúp DN mở rộng sản xuất kinh doanh.

Theo Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) 2 tháng đầu năm 2023 giảm 6,3% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2022 tăng 5,6%) do kinh tế thế giới tiếp tục gặp nhiều khó khăn, biến động khó lường, lạm phát các nước mặc dù hạ nhiệt nhưng vẫn ở mức cao, đơn hàng giảm... Trong đó, ngành chế biến, chế tạo chiếm tỷ trọng lớn và đóng vai trò dẫn dắt ngành công nghiệp, giảm đến 6,9% (cùng kỳ năm 2022 tăng 6,1%)... Sản xuất giảm kéo theo đà giảm của lao động. Số lao động đang làm việc trong các DN công nghiệp tại thời điểm 1-2-2023 giảm 1,1% so với cùng thời điểm năm trước; khu vực DN ngoài nhà nước giảm nhiều nhất với 1,3%, khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài giảm 1,1%.

Thị trường thấp điểm, các chính sách của nhà nhập khẩu đặt ra những yêu cầu cao hơn, dù thị trường Trung Quốc - thị trường xuất khẩu lớn nhất của các DN Việt Nam đã mở cửa trở lại sau thời gian dài đóng cửa phòng, chống dịch COVID-19 nhưng vẫn chưa thể tạo ra lực đẩy mạnh mẽ trong cán cân thương mại. Các DN tiếp tục rơi vào tình thế khó khăn kép. Theo Tổng cục Thống kê, trong 2 tháng đầu năm nay, bình quân một tháng có 25.700 DN rút lui khỏi thị trường; trong khi bình quân một tháng chỉ có gần 19.000 DN thành lập mới và quay trở lại hoạt động. Số DN quay trở lại hoạt động 2 tháng qua chỉ 18.200 DN, giảm 18,6% so với cùng kỳ năm 2022.

Theo các chuyên gia kinh tế, không chỉ DN Việt gặp khó mà đây là tình hình chung của các nền kinh tế trên toàn cầu. Sự đứt gãy các chuỗi cung ứng thương mại và dịch vụ của năm 2022 vẫn chưa được nối lại toàn diện trong khi các thách thức mới, cùng với nguy cơ đứt gãy thêm những chuỗi cung ứng mới đang đe dọa sự phục hồi kinh tế toàn cầu. Đồng thời nguy cơ suy thoái đang hiện hữu, nếu không có các giải pháp phát triển và chính sách hỗ trợ để vực dậy thị trường một cách hiệu quả. TS Trần Hữu Hiệp, Chuyên gia kinh tế, cho rằng, đối với các DN xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là các DN xuất khẩu hàng nông thủy sản ở khu vực ĐBSCL chủ yếu là nhỏ và vừa, nên thị trường biến động sẽ tác động tức thì lên DN. Bởi đa số là xuất khẩu nông sản thô, không nhiều DN đủ năng lực tài chính và công nghệ để tham gia chế biến sâu, nên thị trường thấp điểm thì DN rất chật vật chống đỡ. Tuy nhiên trong khó khăn, thách thức thì cơ hội chuyển đổi, năng lực thích ứng của DN nhỏ và vừa cũng cao hơn.

Kỳ vọng đà phục hồi thị trường

Mặc dù còn thiếu các động lực tăng trưởng, nhưng bức tranh kinh tế Việt Nam vẫn có mảng sáng. Khó khăn, DN rời thị trường tăng, nhưng 2 tháng đầu năm nay, tổng số vốn đăng ký bổ sung vào nền kinh tế đến 522.700 tỉ đồng, tăng 15,9% so với cùng kỳ năm trước. Các thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam như Trung Quốc, Hoa Kỳ, EU, Hàn Quốc, ASEAN dù có kim ngạch giảm, nhưng cán cân thương mại vẫn đạt xuất siêu với 2,82 tỉ USD. Trong đó có 8 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỉ USD và chiếm 69,9% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước (có 3 mặt hàng xuất khẩu trên 5 tỉ USD và chiếm đến 45,9% tổng kim ngạch xuất khẩu gồm: điện thoại và linh kiện đạt khoảng 9,4 tỉ USD, máy tính và linh kiện 6,9 tỉ USD, máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác 6,4 tỉ USD).

Theo nhận định của một số tổ chức quốc tế, nền kinh tế Việt Nam dù chịu ảnh hưởng lớn bởi thị trường bên ngoài, nhưng năng lực ứng phó của các DN cũng cao hơn. Đồng thời các chính sách tài khóa, tiền tệ được Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương triển khai kịp thời, chủ động đã gỡ khó phần nào cho DN sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) đã đạt trên 51 điểm trong tháng 2-2023 (tháng 1-2023 chỉ đạt 47,4 điểm - dưới ngưỡng an toàn 50 điểm) cho thấy sức khỏe của các ngành sản xuất đang bắt đầu cải thiện sau thời kỳ suy giảm kéo dài từ cuối năm 2022 đến nay. Theo dữ liệu công bố của S&P Global, có 3 điểm nổi bật đưa chỉ số PMI tăng điểm, đó là: sản lượng, số lượng đơn đặt hàng mới và việc làm đã tăng trở lại; thời gian và giao hàng của các nhà cung cấp được rút ngắn tháng thứ 2 liên tiếp; chi phí tăng đạt mức cao của 8 tháng qua. Cầu thị trường tăng là tín hiệu tích cực để DN thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh.

TS Trần Hữu Hiệp, Chuyên gia kinh tế, cũng đưa ra khuyến nghị, các DN cần định vị lại thị trường. Đối với các thị trường sụt giảm mạnh về đơn đặt hàng thì cần chuyển hướng sang tìm thị trường mới, củng cố thị trường truyền thống bằng việc nâng cao chất lượng sản phẩm. Muốn làm được điều này rất cần sự hỗ trợ của các cơ quan ngoại giao, tham tán thương mại của Việt Nam tại nước ngoài trong việc hỗ trợ DN tìm kiếm thị trường, xúc tiến hợp tác thương mại, kết nối tiêu thụ. Đồng thời hỗ trợ DN chuyển hướng mạnh sang thương mại điện tử; ưu tiên tín dụng với lãi suất ưu đãi cho DN. Mỗi ngành hàng có những ưu tiên khác nhau, nên cần chính sách hỗ trợ thiết thực để khuyến khích các DN liên kết theo chuỗi giá trị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng khi thị trường biến động.

Bên cạnh các chính sách hỗ trợ tìm kiếm thị trường, DN cũng rất cần sự đồng hành của ngân hàng, tạo điều kiện tiếp cận vốn tín dụng để triển khai các kế hoạch sản xuất kinh doanh. Vấn đề này, theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), các ngân hàng thương mại (NHTM) đã đồng thuận giảm từ 0,2-0,5% lãi suất tiền gửi kỳ hạn 6-12 tháng so với mức lãi suất niêm yết của từng ngân hàng, tính từ ngày 27-2-2023. Việc giảm lãi suất huy động này giúp các NHTM giảm chi phí để có điều kiện giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ DN và nền kinh tế vượt qua khó khăn. Thống kê của NHNN, cuối tháng 2-2023, mặt bằng lãi suất cho vay mới bình quân đã giảm 0,43%/năm so với cuối năm 2022 và đã có 22 NHTM giảm lãi suất cho vay bình quân. NHNN cũng chỉ đạo các chi nhánh tỉnh, thành và các tổ chức tín dụng tiếp tục thực hiện các chương trình tín dụng chính sách, chương trình hỗ trợ 2% lãi suất, đẩy mạnh kết nối Ngân hàng - DN…

Theo ông Trần Quốc Hà, Giám đốc NHNN chi nhánh TP Cần Thơ, chi nhánh đang tích cực đôn đốc các tổ chức tín dụng tăng cường hỗ trợ khách hàng, cho vay mới các lĩnh vực ưu tiên. Đồng thời làm việc với các hiệp hội ngành hàng, DN trên địa bàn thành phố để nắm bắt khó khăn, vướng mắc của DN; công bố số điện thoại đường dây nóng của NHNN chi nhánh để tiếp nhận phản ánh của DN trong vấn đề tín dụng với ngân hàng. Chi nhánh cũng tiếp tục duy trì Tổ hỗ trợ DN quan hệ với ngân hàng để kịp thời gỡ khó cho DN, hỗ trợ kinh tế thành phố phát triển.