Trong bối cảnh Nga thắt chặt quan hệ với các quốc gia châu Phi, ngoại giao học thuật nổi lên như công cụ chính trong chính sách đối ngoại của Mát-xcơ-va.

Sinh viên châu Phi theo học tại Nga. Ảnh: HSE

Theo báo Đức DW, Nga năm nay phân bổ hơn 5.000 suất học bổng đại học dành cho sinh viên châu Phi sau khi nhận hơn 40.000 đơn đăng ký. Cơ quan ngoại giao văn hóa Rossotrudnichestvo của Nga cho biết con số này gấp đôi số đơn đăng ký mà họ nhận được năm ngoái, chủ yếu đến từ Sudan, Guinea, Ghana và Chad. Chưa kể, ngày càng nhiều sinh viên châu Phi quan tâm các khóa học tiếng Nga.

Giới quan sát cho rằng không có gì ngạc nhiên khi sinh viên châu Phi ngày càng “chuộng” theo học tại các trường đại học Nga. Dưới thời Tổng thống Vladimir Putin, Điện Kremlin không chỉ tìm cách khôi phục mối quan hệ thời Liên Xô mà còn xây dựng các liên minh mới trên khắp lục địa đen để gia tăng ảnh hưởng toàn cầu. Kể từ khi phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine hồi năm 2022, Nga ngày càng hướng về các quốc gia Nam bán cầu để chống lại sự cô lập quốc tế thông qua hợp tác về giáo dục, năng lượng và quân sự.

“Cung cấp học bổng là cách rẻ nhất để có được đồng minh. Nga đã tạo ra hình ảnh phản đối chủ nghĩa thực dân và người dân châu Phi đồng tình với điều đó” - nhà sử học Nga Irina Filatova, Giáo sư Danh dự tại Đại học KwaZulu-Natal (Nam Phi), cho biết.

Trong nỗ lực củng cố ảnh hưởng về học thuật và văn hóa tại châu Phi, Nga vừa công bố kế hoạch mở rộng mạng lưới các trung tâm văn hóa và giáo dục trên khắp khu vực thông qua chương trình “Ngôi nhà Nga”. Phát biểu tại Triển lãm Nga - châu Phi 2025 được tổ chức tại thủ đô Mát-xcơ-va gần đây, Giám đốc Rossotrudnichestvo Yevgeny Primakov cho hay các trung tâm văn hóa mới đang được lên kế hoạch mở tại Ai Cập, Zambia, Tanzania, Nam Phi và Ethiopia.

“Các khóa học tiếng Nga đang được mở tại nhiều quốc gia châu Phi. Việc tham gia các khóa học này sẽ mở ra cánh cửa đến với học bổng Nga, các trường đại học, cơ hội nghề nghiệp và lối sống mới” - ông Primakov nhấn mạnh.

Nhờ sự hiện diện ngày càng nhiều của những “Ngôi nhà Nga” cùng với các chương trình ngôn ngữ, các khoản hỗ trợ học tập do nhà nước tài trợ mà đơn xin học bổng tại Nga gia tăng. Học phí và chi phí sinh hoạt ở Nga cũng thấp hơn đáng kể so với các trường đại học phương Tây, hoặc một số trường đại học châu Phi, cũng là nguyên nhân giúp Nga “hút” sinh viên châu Phi.

“Học tại các trường đại học ở Nga rẻ hơn nhiều so với học ở châu Âu hoặc một số nước châu Phi. Chi phí ăn ở và sinh hoạt ở Nga cũng rẻ hơn nhiều so với tại Zimbabwe” - Keith Baptist, một phụ huynh người Zimbabwe có 3 người con theo học tại Nga, cho biết. Theo đó, học phí ngành y và các chuyên ngành khác ở Nga dao động từ 2.000-10.000USD/năm, thấp hơn nhiều so với mức từ 20.000-40.000USD/năm ở châu Âu hoặc Mỹ.

Hiện tại, số sinh viên châu Phi học tập tại Liên minh châu Âu hoặc Mỹ vẫn vượt xa số sinh viên châu Phi học tại Nga. Nhưng theo giới phân tích, chính sách nhập cư và thị thực ngày càng hạn chế ở các nước phương Tây là một phần lý do khiến ngày càng nhiều sinh viên châu Phi tìm đến Nga học tập. Đơn cử, Mỹ hồi tháng 6 đã đình chỉ cấp thị thực, gồm cả thị thực sinh viên cho một số quốc gia châu Phi. Washington còn thu hồi hơn 6.000 thị thực sinh viên, cáo buộc họ vi phạm luật pháp Mỹ do lưu trú quá hạn và “hỗ trợ khủng bố”.

“Các nước phương Tây hiện gây nhiều khó khăn cho việc xin học bổng hoặc cấp thị thực du học. Mỹ là lựa chọn đầu tiên nhưng rồi chúng tôi phát hiện họ đã đình chỉ cấp thị thực” - ông Baptist nêu lý do đưa 3 người con sang Nga học.

TRÍ VĂN