Ở TP Cần Thơ, với tốc độ đô thị hóa và phát triển kinh tế - xã hội như hiện nay đặt ra những thách thức mới về vấn đề môi trường cho sự phát triển bền vững của thành phố. Để đạt mục tiêu phát triển mang tính bền vững trong tương lai, một trong các giải pháp được thành phố quan tâm là tăng cường công tác quản lý nhà nước về vệ sinh và thoát nước.

*Nâng cao năng lực quản lý

Thời gian qua, đơn vị tư vấn GFA Consulting Group tiến hành thu thập thông tin từ các sở, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch phát triển năng lực nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ trong công tác quản lý vệ sinh môi trường và thoát nước của TP Cần Thơ với sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế Giới (WB). Theo đánh giá của đơn vị tư vấn, lĩnh vực nước thải đô thị của thành phố có độ phân tán cao. Tại các huyện, có quá nhiều đơn vị xử lý vận hành công tác cấp thoát nước và không có một đơn vị cụ thể được giao chuyên trách địa bàn cho cả thành phố. Thêm vào đó, hợp đồng giữa đơn vị cung cấp dịch vụ cấp thoát nước và các huyện vẫn theo hệ thống đặt hàng cũ (dựa vào khối lượng điều chỉnh hằng năm) thay vì áp dụng hệ thống hợp đồng dựa trên chi phí và hiệu suất công việc. Hệ thống quan trắc môi trường của thành phố chưa đáp ứng các yêu cầu của ngành công nghiệp đang phát triển hiện nay. Trong công tác quản lý, Cần Thơ chưa có quan niệm hay chiến lược rõ ràng và quy định của địa phương về quản lý chất thải rắn. Chất thải sinh hoạt mới chỉ được thu gom ở khu vực đô thị của 4 quận; thực tế chưa có quy định, kiểm soát và tổ chức về lĩnh vực chất thải rắn nông thôn. Đồng thời, việc xử lý thích hợp bùn thải từ hệ thống thoát nước và chất thải từ bể tự hoại chưa có quy định cụ thể. Trong công tác chuyên môn, hiện nay, số lượng cán bộ còn thiếu so với khối lượng công việc cần thực hiện. Thêm vào đó, số lượng cán bộ đào tạo từ chuyên ngành vệ sinh và thoát nước còn ít, chiếm 20-30% tổng số cán bộ đang hoạt động trong lĩnh vực này. Các đơn vị chưa xem tập huấn, đào tạo là hoạt động cần ưu tiên. Do đó, số lượng cán bộ tập huấn còn ít, nội dung tập huấn chưa phong phú, các đơn vị không có ngân sách dành riêng cho tập huấn.

Nhiều tuyến đường trên địa bàn thành phố ngập nghẹt sau cơn mưa kéo dài ảnh hưởng đến vệ sinh môi trường và đời sống người dân.

Trên cơ sở thông tin thu thập, đơn vị tư vấn xây dựng kế hoạch phát triển năng lực nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ trong công tác quản lý vệ sinh môi trường và thoát nước của thành phố. Theo đó, trong tháng 3, 4-2016 sẽ tổ chức 6 cuộc tập huấn ưu tiên với các nội dung, như: tổng quan về nước thải, lập kế hoạch Chiến lược Phát triển doanh nghiệp cho các đơn vị quản lý vận hành dịch vụ công ích, quản lý các hợp đồng quản lý vận hành dựa trên kết quả, lập kế hoạch quản lý nước thải phi tập trung khu vực ven đô, quản lý nước mưa đô thị… Ông Christopher Scharfe, chuyên gia tư vấn của GFA Consulting Group, cho biết: Đơn vị tư vấn đang trong quá trình hoàn thành Chiến lược Phát triển năng lực quản lý vệ sinh và thoát nước của thành phố. Đây là sản phẩm của thành phố, trên cơ sở chiến lược cụ thể, thành phố sẽ dễ dàng hơn trong việc kêu gọi sự hỗ trợ của các tổ chức hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý trong lĩnh vực này…

*Hình thành cơ quan chuyên biệt

Với tốc độ đô thị hóa của thành phố cùng với diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu tạo sức ép cho đô thị, đòi hỏi cần có thể chế quản lý vệ sinh của thành phố một cách hiệu quả. Trong khi đó, hiện thành phố chưa có cơ quan chuyên trách trong lĩnh vực này. Từ nhu cầu thực tế, WB hỗ trợ thành phố nghiên cứu thể chế và thành lập Trung tâm Vệ sinh TP Cần Thơ. Theo đó, đơn vị này sẽ thay UBND thành phố quản lý, vận hành hệ thống thoát nước, chống ngập và thoát nước trên địa bàn và các nhiệm vụ khác do thành phố giao.

Ông Nguyễn Trường Sơn, chuyên gia tư vấn của GFA Consulting Group, cho biết: Trung tâm Vệ sinh TP Cần Thơ quản lý vận hành, đấu thầu lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ công ích. Các hợp đồng cấp thoát nước với các đơn vị dựa trên cơ sở hiệu quả hoạt động và thời hạn dài. Như vậy, các đơn vị cung cấp dịch vụ có kế hoạch dài hạn, đầu tư trang thiết bị, nhân lực… để hoạt động hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, Trung tâm sẽ hỗ trợ Sở Xây dựng thành phố lập, quản lý, giám sát thực hiện quy hoạch, định hướng… quản lý vận hành và bảo dưỡng hệ thống thoát nước trên toàn thành phố. Trong công tác đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng vệ sinh từ vốn ODA, Trung tâm sẽ hỗ trợ Sở Xây dựng thẩm định, phê duyệt thiết kế, giám sát thực hiện dự án. Trung tâm tổ chức thực hiện sửa chữa, cải tạo, xây mới công trình quy mô nhỏ. Đồng thời, chủ trì lập kế hoạch/chiến lược tăng cường năng lực cho đơn vị; cung cấp hướng dẫn, tài liệu, hỗ trợ đào tạo. Ngoài ra, trung tâm tổ chức và vận hành hệ thống thông tin quản lý (khách hàng, tài sản…) đáp ứng nhu cầu quản lý lĩnh vực vệ sinh; cung cấp thông tin cho các đơn vị có nhu cầu quản lý; thành lập bộ phận quan hệ công chúng và giải quyết khiếu nại liên quan đến vấn đề vệ sinh môi trường…

Năm 2011-2012, TP Cần Thơ là 1 trong 8 địa phương trong cả nước được lựa chọn thực hiện thí điểm Chương trình hỗ trợ xây dựng chiến lược thống nhất vệ sinh môi trường (gọi tắt là Dự án U3SAP). Mục tiêu dự án xây dựng cơ chế phối hợp để ban hành kế hoạch thực hiện một cách thống nhất theo hệ thống quản lý nhà nước. Dự án U3SAP do Bộ Xây dựng chủ trì với sự hỗ trợ tư vấn của Ngân hàng Thế giới. Trên cơ sở Dự án U3SAP, WB hỗ trợ TP Cần Thơ xây dựng kế hoạch nâng cao năng lực quản lý vệ sinh và thoát nước. Đồng thời nghiên cứu xây dựng thể chế và thành lập Trung tâm Vệ sinh TP Cần Thơ.

Theo đánh giá của các sở, ngành, việc thành lập Trung tâm Vệ sinh TP Cần Thơ là rất cần thiết. Tuy nhiên, thời gian tới thành phố phát triển Ban Chỉ đạo chống ngập hiện tại thành Trung tâm chống ngập của thành phố. Bên cạnh đó, Dự án "Phát triển thành phố Cần Thơ và tăng cường khả năng thích ứng của đô thị" do WB tài trợ dự kiến thành lập Trung tâm ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển đô thị. Như vậy, để tránh trùng lặp chức năng, nhiệm vụ, đơn vị tư vấn cần làm rõ loại hình, chức năng, nhiệm vụ… của Trung tâm Vệ sinh thành phố. Vấn đề đặt ra là xây dựng một trung tâm tích hợp thực hiện tất cả các nhiệm vụ trên hay hoạt động cùng lúc nhiều trung tâm…

Trong buổi làm việc với Đơn vị tư vấn của Ngân hàng Thế Giới về vấn đề trên, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Võ Thị Hồng Ánh, cho rằng: TP Cần Thơ định hướng phát triển đô thị xanh, cố gắng nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Những năm qua, thành phố tranh thủ các nguồn vốn triển khai nhiều dự án liên quan phát triển đô thị. Qua đó, cơ sở hạ tầng đô thị từng bước được đầu tư. Tuy nhiên, để quản lý hiệu quả các cơ sở vật chất này, yếu tố con người rất quan trọng. Do đó, rất cần thiết nâng cao năng lực quản lý để công tác vệ sinh môi trường của thành phố hiệu quả, tiết kiệm, khoa học, đáp ứng mong muốn của người dân. Bên cạnh đó, thành phố chưa có cơ quan chuyên môn tham mưu quản lý vệ sinh môi trường. Từ thực tế đó, cần thành lập đơn vị thay mặt thành phố thực hiện quản lý trong công tác vệ sinh môi trường. Với sự hỗ trợ của WB, các sở, ngành nghiên cứu các nội dung cần thiết đề xuất WB hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực trong quản lý. Đồng thời, đóng góp ý kiến cùng đơn vị tư vấn nghiên cứu để tạo sản phẩm đầu ra là một trung tâm quản lý vệ sinh hoạt động hiệu quả, đáp ứng nhu cầu bức thiết của thành phố.

***

Với những giải pháp, định hướng tích cực, tin rằng mục tiêu về nâng cao chất lượng môi trường sống trên địa bàn thành phố ngày càng được cải thiện và phát triển theo hướng bền vững.

Bài, ảnh: Tuyết Trinh