Là một phần của nước Mỹ nhưng tiểu bang Hawaii lại không được bảo vệ theo Điều 5 của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), do khác biệt về địa lý và lịch sử. Điều này có nghĩa khi một thế lực nước ngoài tấn công Hawaii, các nước thành viên NATO không có nghĩa vụ phải bảo vệ như với 49 bang còn lại của nước Mỹ.

Hệ thống tên lửa diệt hạm của Hải quân Mỹ khai hỏa trong cuộc tập trận tại Hawaii hồi năm 2022. Ảnh: U.S. Navy

Hawaii nằm ở Thái Bình Dương và khác với các bang khác, nơi đây không được bao hàm trong phạm trù Bắc Đại Tây Dương. Ngoại lệ này được nêu rõ trong Hiệp ước Washington, văn kiện thành lập NATO vào năm 1949, tức một thập niên trước khi Hawaii trở thành tiểu bang của Mỹ. 

Điều 5 của hiệp ước quy định bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào vào một hoặc một số thành viên của liên minh đều được coi là tấn công vào toàn bộ liên minh và tất cả thành viên sẽ lập tức hỗ trợ đối tượng bị tấn công. Tuy nhiên, Điều 6 của hiệp ước lại đưa ra giới hạn về mặt địa lý. Điều 6 nêu rõ: “Một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào một hoặc các bên được coi là bao gồm một cuộc tấn công vào lãnh thổ của bất kỳ bên nào ở châu Âu hoặc Bắc Mỹ”. Nó cũng quy định bất kỳ vùng lãnh thổ đảo nào nằm trong phạm vi bảo vệ cũng phải ở Bắc Đại Tây Dương, phía Bắc đường chí tuyến Bắc.

Theo đài CNN, một phát ngôn viên giấu tên của Bộ Ngoại giao Mỹ xác nhận Hawaii không được bảo vệ theo Điều 5, nhưng Điều 4 của hiệp ước có nêu rằng các thành viên liên minh NATO sẽ tham vấn khi “chủ quyền lãnh thổ, độc lập chính trị hoặc an ninh” của bất kỳ thành viên nào bị đe dọa, tức sẽ bao gồm bất kỳ tình huống nào có thể ảnh hưởng đến cả Hawaii.

Dù vậy, người phát ngôn này cũng cho biết bất kỳ sự sửa đổi hiệp ước nào để bao hàm Hawaii đều khó đạt sự đồng thuận vì các thành viên khác của NATO cũng có lãnh thổ rơi vào tình cảnh tương tự. Đơn cử, NATO đã không can dự vào cuộc chiến giữa Anh và Argentina ở quần đảo Falkland/Malvinas hồi năm 1982. Quần đảo này nằm ở Nam Đại Tây Dương.

Bối cảnh an ninh có nhiều thay đổi

Vấn đề Hawaii không nằm trong phạm vi bảo vệ của NATO được đặt ra trong bối cảnh an ninh đã có nhiều thay đổi trong những thập niên qua. Theo các chuyên gia, căn cứ quân sự Mỹ ở Hawaii có thể sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc ứng phó những nguy cơ tiềm tàng liên quan tới các hoạt động quân sự tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. 

Ông John Hemmings, Giám đốc cấp cao của Chương trình chính sách đối ngoại và an ninh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tại Diễn đàn Thái Bình Dương, còn nêu ý nghĩa lịch sử mang tính biểu tượng của Hawaii, nơi xảy ra vụ Trân Châu Cảng trong Thế chiến thứ hai.

Dù vậy, một số nhà phân tích khác nhận định nếu Hawaii bị tấn công thì Mỹ có thể sẽ chú trọng phản ứng dựa vào các mối quan hệ với đồng minh trực tiếp trong khu vực hơn là NATO. Luis Simon, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu an ninh, ngoại giao và chiến lược tại Trường Quản trị Brussels (Bỉ), viện dẫn lần duy nhất NATO kích hoạt cơ chế phòng vệ tập thể theo Điều 5 là sau sự kiện khủng bố 11-9-2001 ở Mỹ.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)