Chỉ trong 2 thập niên, Trung Quốc đã vươn lên thành một thế lực thống trị trong ngành đóng tàu, chiếm hơn một nửa thị trường đóng tàu thương mại thế giới, trong khi thị phần của Mỹ giảm xuống còn 0,1%. Ðiều này đặt ra những thách thức rất lớn về kinh tế và an ninh quốc gia cho Washington, theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS).

Các công nhân Mỹ làm việc tại xưởng đóng tàu hải quân Newport News Shipbuilding. Ảnh: ASD News

Trong báo cáo công bố ngày 11-3, tổ chức có trụ sở tại Washington cho biết chỉ tính riêng trong năm 2024, một công ty đóng tàu của Trung Quốc đã đóng tàu thương mại có trọng tải nhiều hơn toàn bộ ngành đóng tàu của Mỹ thực hiện kể từ khi kết thúc Thế chiến thứ hai. “Sự suy giảm năng lực đóng tàu của Mỹ và đồng minh đặt ra mối đe dọa cấp bách đối với khả năng sẵn sàng của quân đội, làm giảm cơ hội kinh tế và góp phần vào tham vọng phô trương sức mạnh toàn cầu của Trung Quốc”, tài liệu nhấn mạnh.

Nhóm nghiên cứu cho biết ngành đóng tàu của Trung Quốc đã trải qua “cuộc lột xác ngoạn mục” trong 2 thập niên qua, chuyển đổi từ một “nhân tố ngoại vi” thành thế lực thống trị trên thị trường toàn cầu. Trong đó, những nỗ lực tập trung vào Tập đoàn Ðóng tàu Nhà nước Trung Quốc (CSSC), nơi đóng cả tàu quân sự và tàu thương mại.

Song song đó, Bắc Kinh đã mở rộng đáng kể lực lượng hải quân. Trung Quốc hiện có hạm đội hải quân lớn nhất thế giới với 234 tàu chiến. Nước này sở hữu 2 tàu sân bay đang hoạt động và 1 tàu khác đang trong quá trình thử nghiệm trên biển, bên cạnh lực lượng tuần duyên hùng hậu. Trung Quốc được dự báo sẽ có hơn 400 tàu chiến trong năm nay.

Trong khi đó, hải quân Mỹ có 296 tàu chiến, bao gồm 11 tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Kế hoạch hồi sinh ngành đóng tàu Mỹ

Lo ngại về tình trạng yếu kém của ngành đóng tàu Mỹ gia tăng trong những năm gần đây, khi nước này đối mặt với những thách thức ngày càng lớn từ Trung Quốc.

Hồi tuần rồi, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố trước Quốc hội rằng chính quyền của ông sẽ “hồi sinh” ngành đóng tàu, cả thương mại lẫn quân sự. Ðồng thời, ông sẽ thành lập một Văn phòng đóng tàu mới tại Nhà Trắng và cung cấp các ưu đãi thuế đặc biệt để đưa ngành công nghiệp này trở về Mỹ.

Kế hoạch của chủ nhân Nhà Trắng được đưa ra vào thời điểm ngành đóng tàu của Mỹ đang trong tình trạng tệ nhất trong 25 năm.

Trong 30 năm tới, các xưởng đóng tàu của nước này sẽ phải sản xuất nhiều trọng tải tàu chiến hơn đáng kể so với những gì họ đã làm trong 10 năm qua để đạt được các mục tiêu của hải quân Mỹ. Cách đây vài tuần, Văn phòng Ngân sách Quốc hội đã công bố kế hoạch của hải quân Mỹ về việc chi 1.000 tỉ USD trong 3 thập niên để nâng số lượng tàu chiến từ 296 lên 381 chiếc.

Ðể đạt mục tiêu này, hải quân Mỹ sẽ phải mua 364 tàu trong 30 năm tới. Nếu tuân thủ lịch trình cho các tàu “nghỉ hưu”, hải quân sẽ sở hữu một hạm đội gồm hơn 300 tàu vào đầu thập niên 2030. Vào năm 2054, hạm đội sẽ có 390 tàu, nhỉnh hơn so với mục tiêu đề ra.

“Cuộc đua hạm đội” giữa Mỹ và Trung Quốc được dự báo ​​sẽ là yếu tố quyết định bối cảnh quân sự toàn cầu trong những năm tới.

CSIS hiến kế đánh thuế tàu Trung Quốc

Ðể giúp Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc, các nhà nghiên cứu tại CSIS đã tập trung vào việc CSSC áp dụng chiến lược “hợp nhất quân sự - dân sự”. Theo báo cáo, chiến lược này làm mờ ranh giới giữa các lĩnh vực quốc phòng và thương mại của Bắc Kinh.

CSSC bán 3/4 sản lượng thương mại của mình cho những khách hàng bên ngoài Trung Quốc, bao gồm các đồng minh của Mỹ như Ðan Mạch, Pháp, Hy Lạp, Nhật Bản và Hàn Quốc. Do đó, các công ty nước ngoài này đang chuyển hàng tỉ USD cho các xưởng đóng tàu Trung Quốc (cũng đóng tàu chiến), thúc đẩy quá trình hiện đại hóa hải quân của Bắc Kinh và cung cấp cho các nhà thầu quốc phòng Trung Quốc công nghệ lưỡng dụng then chốt.

Qua đó, CSIS đề xuất Mỹ đầu tư vào việc tái thiết ngành đóng tàu và hợp tác với các đồng minh để mở rộng năng lực đóng tàu bên ngoài Trung Quốc. Trong tương lai gần, Washington cần phải hành động để tạo sân chơi bình đẳng và “phá vỡ hệ sinh thái lưỡng dụng của Bắc Kinh”, chẳng hạn như bằng cách tính phí neo đậu đối với các tàu do Trung Quốc sản xuất và cắt đứt quan hệ tài chính, kinh doanh của Mỹ với CSSC và các công ty con của tập đoàn này.

Theo đài CNBC, Trung Quốc vận hành 5.500 tàu viễn dương trên toàn thế giới trong khi Mỹ có chưa tới 100 tàu.

Chính quyền ông Trump đã đề xuất mức phí mới đối với các tàu hàng có liên quan đến Trung Quốc cập cảng Mỹ. Cụ thể, đối với các nhà khai thác do Trung Quốc sở hữu, phí dịch vụ lên tới 1 triệu USD cho mỗi tàu. Ðối với các hãng vận tải biển không thuộc sở hữu Trung Quốc có các tàu do nước này đóng, phí dịch vụ sẽ lên tới 1,5 triệu USD cho mỗi lần cập cảng Mỹ.

Ðược biết, 21% tổng lượng hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ trong năm ngoái được vận chuyển bằng tàu do Trung Quốc đóng.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)