Viêm gan B là bệnh có thể lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình mang thai. Trẻ sơ sinh bị nhiễm viêm gan B có nhiều triệu chứng nặng, hậu quả lâu dài, thậm chí tử vong. Tuy nhiên, tỷ lệ trẻ bị lây nhiễm viêm gan B từ mẹ trong quá trình mang thai có thể được kiểm soát thông qua các can thiệp, như: xét nghiệm sớm và quản lý điều trị cho phụ nữ mang thai, điều trị dự phòng lây nhiễm và tiêm chủng cho trẻ ngay sau sinh.

Phụ nữ mang thai được tầm soát tầm soát viêm gan B tại trạm y tế.

Dự phòng trước sinh

Nhiễm viêm gan B trong bào thai khác hoàn toàn so với người lớn trưởng thành. Khi đó, hệ miễn dịch của thai nhi chưa hoàn thiện nên vi-rút lan nhanh và rất mạnh. Trẻ sơ sinh nếu bị lây nhiễm viêm gan B từ mẹ có tỷ lệ tiến triển thành viêm gan mạn lên tới khoảng 90%, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh xơ gan, ung thư gan về sau.

Có nhiều người khi mang thai vẫn nghĩ bản thân hoàn toàn khỏe mạnh, nhưng trong cơ thể lại lặng lẽ tồn tại vi-rút viêm gan B. Đáng lẽ trong bụng mẹ là nơi an toàn nhất lại trở thành “cánh cửa” để vi-rút xâm nhập hệ miễn dịch còn non nớt của con. Vì vậy, dự phòng trước sinh là chìa khóa bảo vệ con khỏi bệnh truyền nhiễm khi mang thai.

Các chuyên gia khuyến cáo, trước khi có kế hoạch sinh con, phụ nữ nên làm sàng lọc đầy đủ các bệnh lây truyền từ mẹ sang con, trong đó có viêm gan B. Nếu kết quả viêm gan B âm tính, việc tiêm vắc-xin viêm gan B trước khi mang thai không chỉ bảo vệ bản thân người mẹ mà còn tạo hàng rào miễn dịch cho con trước khi thai kỳ bắt đầu.

Tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm tầm soát viêm gan B, tốt nhất nên thực hiện trong giai đoạn sớm của thai kỳ để có thể can thiệp kịp thời nhất. Điều này giúp không bỏ sót chẩn đoán nếu mẹ mới bị nhiễm vi-rút trong thời gian mang thai.

Đối với thai phụ có nhiễm viêm gan siêu vi B (HbsAg dương tính) nên được xét nghiệm thêm HbeAg (xét nghiệm kháng nguyên vi-rút viêm gan B), định lượng nồng độ vi-rút, xét nghiệm đánh giá chức năng gan và siêu âm gan trong thai kỳ. Khi mẹ có tải lượng vi-rút cao hơn 200.000 UI/mL, nên điều trị thuốc kháng vi-rút cho mẹ, bắt đầu ở 28-32 tuần tuổi thai và tiếp tục cho đến khi sinh. Điều này giúp giảm nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con.

Việc nhiễm viêm gan B không ảnh hưởng đến chỉ định sinh thường hay sinh mổ do không làm thay đổi tỷ lệ lây nhiễm.

Phát hiện sớm, điều trị và can thiệp

Phát hiện nhiễm viêm gan B có thể khiến phụ nữ mang thai lo lắng, tuy nhiên, việc phát hiện sớm là chìa khóa để các bác sĩ lập kế hoạch dự phòng, phác đồ can thiệp phù hợp, giúp bảo vệ bé từ trong bụng mẹ.

Những thai phụ có tải lượng vi-rút HBV cao sẽ được chỉ định dùng thuốc kháng vi-rút an toàn từ tuần 28-32 của thai kỳ. Bước tiếp theo, ngay sau khi chào đời, trẻ cần được tiêm huyết thanh miễn dịch (HBIG) kết hợp vắc-xin viêm gan B sơ sinh trong vòng 12 giờ đầu tiên. Đây là “khiên chắn” hữu hiệu giúp giảm mạnh khả năng em bé bị lây nhiễm.

Quá trình nuôi con, mẹ nhiễm vi-rút viêm gan B được khuyến khích cho con bú mẹ hoàn toàn. Nuôi con bằng sữa mẹ không làm tăng nguy cơ lây truyền sang con. Nếu mẹ bị viêm gan B mắc các bệnh làm tổn thương vú, gây chảy máu thì có thể vắt sữa ra và xử lý sữa (đun sôi hoặc chưng cách thủy) trước khi cho trẻ bú. Hiện nay, tất cả trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm vi-rút viêm gan B đều được tiêm 1 liều huyết thanh miễn dịch (HBIG) và 1 liều vắc-xin HBV trong vòng 12 giờ đầu sau sinh. Huyết thanh có tác dụng bảo vệ trẻ khỏi vi-rút trước khi vắc-xin tạo được tác dụng miễn dịch. Do đó, mẹ hoàn toàn có thể cho con bú ngay sau sinh mà không cần trì hoãn cho đến khi có miễn dịch từ vắc-xin. Nghiên cứu cho thấy nguy cơ lây truyền HBV cho con qua sữa mẹ là rất thấp.

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, tất cả trẻ sơ sinh đều được tiêm vắc-xin viêm gan B trong 24 giờ sau sinh và tiêm đủ 3 liều vắc-xin viêm gan B tiếp theo, theo lịch tiêm chủng mở rộng. Đối với trẻ sinh ra từ mẹ có nhiễm viêm gan B, cần tiêm huyết thanh kháng viêm gan B (tốt nhất trong vòng 12 giờ và không muộn hơn 24 giờ sau khi sinh, vị trí tiêm khác với vị trí đã tiêm vắc-xin viêm gan B). Sau đó, chuyển gửi cặp mẹ con sang cơ sở điều trị viêm gan để được theo dõi và điều trị lâu dài. Trẻ từ 7-12 tháng tuổi cần được xét nghiệm HbsAg để xác định tình trạng nhiễm HBV. Trong trường hợp trẻ tiêm vắc-xin muộn hơn so với lịch hẹn tiêm chủng, việc xét nghiệm HbsAg cho trẻ cần được thực hiện từ 1-2 tháng sau khi hoàn thành liều vắc-xin viêm gan B cuối cùng.

Bài, ảnh: THIÊN THANH