Truyện ngắn: Vũ Thị Huyền Trang

Bảy giờ tối khu nội trú của thầy cô giáo bỗng xôn xao. Mọi người cầm đèn pin, dây thừng men theo đường núi đưa cô giáo Hà lên khỏi vực. Cuộc điện thoại chập chờn sóng mà cô Hà gọi cho đồng nghiệp có nước mắt và sự sợ hãi.

Mùa tựu trường cũng là tháng cao điểm mùa mưa. Đường núi, một bên là vực sâu, một bên đất đá sạt lở. Đường suối thì nước dâng cao. Cứ cách ngày khai giảng một tuần là thầy cô từ miền xuôi tạm biệt gia đình để lên trường vận động các em đến lớp. Đường xa quá, cô Hà lên gần đến nơi thì trời tối. Loạng choạng tay lái, cả xe và người rớt xuống vực, bị thương ở chân. Bao gạo chở từ nhà đi tung tóe. Vệt của gạo quệt ngang một đường trong bóng tối. Lúc nhìn thấy ánh đèn pin lia qua người suýt nữa thì Hà bật khóc. Ở nơi này tình đồng nghiệp đâu chỉ trên bục giảng, mà còn cùng nhau san sẻ nhọc nhằn, níu lấy tay nhau những lúc khó khăn hoạn nạn. Lúc đoàn người về đến khu nội trú thì đã muộn lắm rồi.

Sau khi đã băng bó vết thương, Hà gọi về nhà. Bốn cuộc gọi nhỡ mẹ gọi là lúc Hà kẹt dưới vực. Cô không dám nghe máy vì sợ tủi thân mà khóc. Cố lấy giọng vui vẻ Hà thông báo với mẹ đã về đến nơi, đã tắm gội thơm tho, đã ăn no căng bụng, đã gặp lại bạn bè đồng nghiệp. Giọng vui là vậy, nhưng lúc này, hơn lúc nào hết, Hà thấy nhớ nhà. Mấy tháng hè được gần gia đình là quãng thời gian lấy sức để bắt đầu một năm học mới với chồng chất khó khăn. Đồng nghiệp ở giường bên nhẹ giọng:

- Ngủ đi em. Ngày mai còn dọn dẹp trường.

- Mọi thứ lại ngổn ngang hả chị?

- Trường nằm đúng đường đi của lũ. Bàn ghế chắc phải đóng lại nhiều. Xung quanh thì cỏ mọc um tùm...

- Em lo nhất là chân đau, khó đến bản vận động học sinh đến trường.

Hà biết đêm nay mọi người đều khó ngủ dù đã đi cả một đoạn đường dài. Nhớ nhà, nhớ con, thương bố mẹ già. Nỗi buồn nén lại trong lòng vì Hà biết khó khăn này đâu chỉ có riêng mình. Cả huyện có hàng trăm giáo viên bám lấy bản làng mà gieo chữ. Có những mùa tựu trường học trò chỉ vài em vừa học vừa nhấp nhổm muốn theo bố mẹ lên nương rẫy. Có lúc trèo đèo lội suối cả ngày trời mới tìm được đến nhà học sinh, vận động thế nào thì bố mẹ các em vẫn “Cái ăn hơn cái chữ. Bụng đói thì không nuôi nổi chữ”. Nhưng có lẽ vì uống nước bản, sống gần người dân bản mà nặng lòng thương. Mười năm qua Hà đã coi làng bản là nhà, học trò như những đứa con.

Nghĩ đến đây Hà lại thấy náo nức vì sắp được gặp lại những đôi mắt trong veo của thằng Sùng, thằng Chừ, cái Oanh, cái Lý… Sùng năm nào cũng cõng em đến lớp, cùng bịch quần áo sách vở trên tấm lưng gầy gò, đôi vai bé nhỏ. Năm nào cũng vậy, các thầy cô cử một người đi đón anh em Sùng, dắt díu nhau qua những đoạn đường núi cheo leo, trơn trượt…

***

Hà tỉnh giấc, tập tễnh bước ra ngoài đã thấy các thầy cô giáo dọn dẹp quanh trường. Thầy Hảo đang căng lại cột dây phơi bên khu nhà ở nội trú của học sinh. Cô giáo Nhi mang xoong nồi, bát đĩa ra rửa lại phơi chờ nắng. Bụi hoa hồng tỉ muội mà các em trồng đang ra những nụ hoa, sẽ bung ra từng cánh mỏng để chờ được khoe sắc trong ngày khai giảng. Ngoài cổng trường thầy Kha đang lúi húi nhóm mấy đống rác. Ai cũng vui vì chỉ một buổi sáng mà ngôi trường đã sạch sẽ. Thiếu thốn sẽ khắc phục sau. Chỉ cần nhìn thấy quang cảnh này là hình dung những đứa trò nhỏ chạy nhảy vui đùa, bàn ghế ẩm mốc rồi các trò đến, sẽ ấm hơi người. Trong lớp học tiếng cô trò vang lên theo từng bài giảng. Sẽ cùng nhau nấu những bữa cơm canh đạm bạc. Càng thương các em thì thầy cô càng càng phải khéo lo khéo liệu. Ngày mai các thầy cô sẽ chia nhau vào từng bản để vận động các em tới trường.

- Năm nay ai sẽ đến nhà em Thào vận động? Trường hợp này khó lắm. Bởi bố mẹ chỉ muốn con mình ở nhà trông em, chăn trâu thôi.

- Trường hợp này cần một người khéo léo và kiên trì. Cô Hà không đau chân thì không phải lo rồi.

-  Chân em chắc không đến nỗi. Đắp thuốc đêm nay là có thể đi được rồi. Trường hợp của Thào cứ để em lo.

Tập thể quyết để thầy Kha đi cùng Hà.

                                                    ***

Đường tới nhà Thào xa quá, lại không đi được xe, phải trèo đèo lội suối. Có đoạn Hà và thầy Kha phải men theo những mỏm đá cạnh bờ sông. Lối đi nhỏ và hiểm trở. Người đi trước dắt tay người đi sau, cẩn trọng vượt qua những đoạn đường cheo leo nguy hiểm. Đến được nhà Thào phải nghỉ lấy sức vài lần, quần áo ướt lem nhem và đôi bàn chân đau nhức. Nhà Thào có cây mận già ngay trước cổng. Thào đang vừa trông em vừa tẽ ngô. Thấy thầy cô đến Thào lẩn vội ra sau nhà, Hà phải lôi mãi mới vào. Thào cúi đầu lí nhí:

- Em không đến trường đâu. Mẹ nói phải ở nhà trông em. Phải theo đuôi con trâu.

-  Thào không nhớ trường lớp, thầy cô và bạn bè sao?

- Nhớ chứ. Nhưng mà bố mẹ nói cái ăn còn quan trọng hơn.

- Thế Thào có muốn cứ theo đuôi trâu cả đời không? Hay là muốn học thật giỏi sau này được xuống huyện, xuống thủ đô đi học như các bạn?

Thào vân vê gấu áo bằng những ngón tay đen đúa, nói ngập ngừng:

-  Nhưng Thào đến trường thì ai trông em? Ai đi chăn trâu? Mẹ Thào không cho đi đâu.

Hà nắm lấy tay học trò nhỏ mà lòng đầy thương cảm. Thào từng nhiều lần ngủ gật trong lớp học. Từng xin cô một gói mì tôm sống “ăn cho đã cơn thèm”. Từng bình tĩnh giúp Hà xử trí khi bị rắn độc cắn. Từng trốn ra sau lớp khóc hu hu vì nhớ các em ở nhà. Giờ đứng trước mặt Hà khẽ gật đầu khi nghe cô giáo nói “Chỉ cần Thào thích học là được. Thầy cô sẽ giúp Thào được đến trường”. Chiều tối bố mẹ Thào mới từ rẫy trở về. Vì trời tối nhanh không thể quay về trường ngay được, Hà và thầy Kha quyết định ngủ lại một đêm để trò chuyện động viên bố mẹ cho Thào đến lớp. Đêm đó là một đêm dài như rất nhiều đêm khác trong sự nghiệp của Hà và đồng nghiệp. Nhưng càng khó Hà càng tự động viên mình cố gắng. Đã từ miền xuôi lên sống và công tác được, thì cũng sẽ tìm cách để học trò đất này không rời trường lớp.

Sáng mai Thào sẽ cùng thầy cô đến trường sớm hơn chúng bạn. Đường đi nguy hiểm, có thầy cô đi cùng, bố mẹ Thào cũng đỡ lo. Thào có vẻ khó ngủ. Nó bật dậy soi đèn lục tìm sách vở lẫn đâu đó trong đống chăn màn quần áo. Mẹ Thào đã buộc sẵn bao gạo cho con mang theo làm lương thực. Hà biết thằng nhỏ chắc cũng háo hức đón một năm học mới như mình. Ngôi trường như tươi mới hơn trong tiết trời mùa thu trong veo. Trên con đường mòn, những đứa trò nhỏ hớn hở cắp sách đến trường. Những đôi chân lội suối băng đèo sẽ tíu tít niềm vui gặp lại bạn bè, thầy cô trong ngày tựu trường. Sẽ ngồi ngoan ngoãn trong lớp nghe thầy cô giảng bài học mới. Từng nét chữ như cũng muốn nhảy múa trên dòng kẻ ô li. Với Hà đó là  hạnh phúc lớn nhất…