Các ông Ôn Gia Bảo, Lee Myung-bak và Hatoyama (từ trái sang).

Hôm nay 10-10, Hội nghị thượng đỉnh ba bên giữa Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc diễn ra tại Bắc Kinh, với trọng tâm là thúc đẩy hợp tác khu vực về kinh tế, an ninh và môi trường. Đây là hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai của ba cường quốc Đông Bắc Á, sau hội nghị ở Fukuoka (Nhật Bản) tháng 12 năm ngoái.

Tại hội nghị này, tân Thủ tướng Nhật Yukio Hatoyama dự kiến sẽ nỗ lực thuyết phục hai đối tác là Thủ tướng nước chủ nhà Ôn Gia Bảo và Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak, cùng chia sẻ quan điểm của ông về sự cần thiết thành lập Cộng đồng Kinh tế Đông Á, một liên minh khu vực theo kiểu Liên minh châu Âu (EU). Từ khi lên nắm quyền hồi tháng trước, ông Hatoyama đã nhiều lần nói về mong muốn này và hội nghị sẽ là cuộc “sát hạch” quan trọng đầu tiên cho kế hoạch trên, vốn vấp phải nhiều trở ngại vì sự đối đầu và ngờ vực lẫn nhau ở khu vực kể từ sau Thế chiến thứ hai.

Đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ) của ông Hatoyama xem liên minh đó là cách để thắt chặt quan hệ với các nước láng giềng đang nổi lên, cũng như bảo vệ vị thế của Nhật trong bối cảnh kinh tế trì trệ. Đầu tuần này, Ngoại trưởng Katsuya Okada cho biết khối này sẽ bao gồm Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Úc, New Zealand và 10 nước ASEAN. Ban đầu khối sẽ tập trung vào hợp tác kinh tế. Theo số liệu của Bộ Ngoại giao Nhật, năm 2008, các nước này chiếm 23% sản lượng kinh tế thế giới, so với 24% của Mỹ và 30% của EU.

Để có sự khởi đầu tốt về hợp tác khu vực, hôm 8-10, Ngoại trưởng Nhật Okada đã đề nghị Hàn Quốc và Trung Quốc cùng viết một quyển sách lịch sử chung. Đây là lần đầu tiên Nhật Bản chính thức đề cập đến vấn đề này và sẽ được ba nhà lãnh đạo thảo luận hôm nay. Sách sử Nhật đã trở thành nguyên nhân chính gây căng thẳng ngoại giao ở Đông Á nhiều năm qua, bởi nó “bào chữa” cho thời kỳ Nhật thuộc địa hóa Triều Tiên giai đoạn 1910-1945 và che đậy cuộc xâm lược các nước khác thời kỳ Thế chiến thứ hai. Các chuyến thăm đền Yasukuni của cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi nắm quyền giai đoạn 2001-2006, cũng gây phẫn nộ ở Bắc Kinh, vốn xem ngôi đền này là biểu tượng của chủ nghĩa quân phiệt Nhật. Để “chỉnh lại” vấn đề này, khi lên nắm quyền, ông Hatoyama tuyên bố sẽ không viếng đền Yasukuni.

Tuy nhiên, vẫn còn con đường dài phía trước để có sự hợp tác ba bên hiệu quả. So với sự tiến bộ về hợp tác khu vực, như EU và ASEAN, Đông Bắc Á vẫn còn nhiều vấn đề cần được giải quyết. Sách sử chung giữa ba nước sẽ không dễ dàng và mất rất nhiều thời gian. Trung – Nhật vẫn tranh cãi về chủ quyền một số đảo, được gọi là Senkaku ở Nhật và Điếu Ngư ở Trung Quốc. Trong khi đó, Nhật và Hàn Quốc lâu nay vẫn bất đồng về hòn đảo mà Seoul gọi là Dokdo còn Tokyo kêu là Takeshima.

N. MINH
(Theo WSJ, Reuters, Korea Times, THX)