Truyện ngắn: LÝ THỊ MINH CHÂU

Mồ côi mẹ cha, thằng Cò sống với ông bà ngoại. Ở quê đời sống khá vất vả nhưng không đến nỗi phải đầu tắt mặt tối bởi máy móc đang dần thay thế sức người. Còn rau rán cá mắm thì đâu phải là chuyện lớn, chịu khó một chút, đào con trùn, bắt con dế móc vào lưỡi câu thả ra sông, ra lạch là có cái để đưa cơm rồi. Tiện tay hái vài nhúm rau vườn luôn có sẵn như càng cua, tập tàng, rau muống, bông súng… Còn lười thì về nhà hái mồng tơi, cải cúc hay bồ ngót cũng nấu được tô canh ngon.

Thằng Cò làm cả hai việc này cùng lúc. Cá cắn câu thì mặc cá cắn câu, càng vẫy vùng thì lưỡi câu càng cắm sâu nhưng không để cá quẫy lâu, cá khác nghe động sẽ đi hết. Người ta bảo thằng Cò có tay sát cá bởi không câu thì thôi, đã câu thì giỏ đựng cá của nó lúc nào cũng đầy. Cá ăn không hết thì kho keo. Kho keo để được lâu lại càng ngon bởi thấm lửa và gia vị. Khi trúng cá lớn quá hay nhiều quá thì xẻ ra phơi khô hay làm mắm. Ở quê nhà nào cũng có vài ba tĩnh mắm như thế. Khi không có gì đưa cơm thì lấy mắm trộn với ớt tỏi chanh đường đã giã nhuyễn, thêm ít đọt cóc, đọt xoài hay vài lá đinh lăng non nữa, càng thêm ngon.

Thấy thằng Cò siêng năng cần mẫn lại chất phác thật thà, người ta giao cho nó một vuông ruộng khá lớn từ ruộng làng. Chẳng phải đặc ân gì bởi ông bà ngoại nó đã khá già và sẽ là vất vả cho xóm giềng nếu gặp hoạn nạn, ốm đau. Vuông ruộng ấy không phải là lời khước từ giúp đỡ mà là sự động viên có chủ đích để thằng Cò chí thú làm ăn.

Vốn là tay sát cá và cũng vì rất mê cá, thằng Cò đào cái ao nho nhỏ trên vuông ruộng ấy để nuôi những con cá câu được nhưng còn khoẻ mạnh. Lũ cá sinh sôi nhanh lắm bởi chúng thường mang những bọc trứng to nên rất phàm ăn. Cá con cũng thế, nhanh ăn chóng lớn nên cái ao của thằng Cò luôn đầy ắp lời khen.

Lăn lộn với đời từ nhỏ nên những trò nghịch ngợm, quậy phá của trẻ con, thằng Cò đều đã trải qua. Đến như bắt rắn, cua đinh nó cũng hơn người, rất gan lì và thiện nghệ. Đó là năng khiếu trời cho chứ có ai chỉ vẽ gì cho nó đâu. Thấy nhiều thân cây chuối bị vứt lăn lóc bởi người quê giờ cũng không mấy mặn mà với việc nuôi heo, chăn trâu, thằng Cò gom nhặt những thân cây còn non về thả góc ao để lươn sinh sống. Gần đây ngoài bó cần câu, những ống trúm được nó khệ nệ mang vác sau lưng.

- Ủa, anh Cò. Bữa nay đổi nghề rồi hả, Út thấy Cò thăm ruộng liền hỏi thăm.

- Thêm chớ không đổi.

- Anh giống "thợ đụng " quá - Út cười hóm hỉnh.

- Là sao, hoa khôi của làng?

- Là đụng gì làm đó chứ sao.

Thằng Cò khoái chí cười phá lên.

- Mai mốt tui nấu cháo lươn mời cô Hai qua ăn nhe.

- Em là Út mà, anh Cò.

- Vậy thì mời Út.

- Em sợ ông bà ngoại anh lắm.

- Ông bà hiền khô mà. Có ngày chẳng mất tiếng nói nào.

- Tiết kiệm dữ nha.

- Không phải vậy đâu, tánh ngoại thế.

Thấy vui vui Út hỏi nó về chuyện tình duyên. Ai ngờ Cò thiệt nghiêm túc:

- Thích thì cũng có thích nhưng chưa dám thử bởi tui lúc nào cũng muốn ngỏ lời là tiến tới cưới xin. Nhưng mà cảnh nhà không có gì, lại thêm ông bà cao tuổi. Nghĩ đi nghĩ lại thôi thì đừng làm khổ người ta.

- Sao không có gì. Nội cái giỏi giang, hiền từ của anh cũng đủ làm cho người ta yên tâm trao duyên rồi.

- Không phải tui thiếu thiện chí nhưng nói đến duyên thì phải "có duyên" mới gặp được phải không cô Hai?

- Em là Út mà, anh Cò!

Thằng Cò bối rối sửa lại. Còn Út buồn so.

Mặt trời đã ngả về tây, vạt nắng yếu ớt như còn luyến tiếc cố ôm lấy mấy đọt cau già. Qua mắt thằng Cò đó là những ông gác cửa trời, rất xa cũng có thể nhìn thấy các ông ấy. Không có các ông ấy thì làm sao có mai mối, có chuyện dựng vợ gả chồng bởi miếng trầu là đầu câu chuyện mà. Không có trầu cau trà rượu thì không thành được lễ. Xưa bày nay vẽ dẫu đây đó không còn phù hợp nhưng ở cái làng này thì chắc chắn nó mãi lưu tồn. Cũng bởi cây nhà lá vườn nên chẳng phải tốn kém gì, và tập tục đó có gì xấu đâu mà phải vứt bỏ.

Nắng không còn tô hồng lên má Út nhưng mắt nó vẫn cứ hồng hồng. Bỗng dưng tia mắt lại chạm vào nhau, Út cúi mặt mân mê tà áo. Thằng Cò cũng thấy ngại, hai tai nóng ran nhưng nó nào biết phải làm gì.

- Tui về thôi Út, rảnh qua chơi ăn cháo lươn nhé.

- Còn sớm mà anh Cò.

- Không thấy bó trúm và mớ cần câu đang đợi kia sao? Tui còn phải hái ít rau về làm canh. Nhà hết rau rồi. Không có canh ngoại không nuốt nổi.

- Để em đi hái rau với anh. Trời còn sớm, em cũng làm hết việc nhà rồi. Em hái rau cho nhà em rồi chia anh luôn thể.

- Vậy là tui gặp "duyên" rồi phải không?

Út cười và nghĩ miên man về lời nói úp úp mở mở của thằng Cò, nhưng ngẫm lại cô ngại mình vội vàng tơ với tưởng. Không thể sóng bước trên bờ ruộng nhỏ hẹp nên Út đành đi trước. Với Út những cánh đồng lúa xanh ngăn ngắt là vậy nhưng ẩn giấu trong mình bao điều lo lắng, suy tư của người làm ruộng. Nếu chỉ để ăn no thôi thì đâu cần toan tính gì, nhưng phên thưa mái lá, cái mặc, cái học, cái phải trái với đời thì mình cây lúa làm sao cáng đáng.

Vừa đi vừa hái những đọt rau non mơn mởn, mấy trái bình bát chín hườm, chiếc nón lá trên tay cô không còn vẻ duyên dáng, yếu mềm nữa rồi, nó nặng và méo mó làm sao ấy. Thằng Cò nhanh nhảu đỡ nón tiếp cô.

- Ở quê vật nào cũng có vài tác dụng nhưng tui thấy nón lá là xài nhiều nhất. Che nắng mưa, múc nước, đựng rau đậu hoa quả lặt vặt, quạt mát, làm cho con gái đẹp hơn lên thì chẳng có gì dám so bì.

- Em chưa nghĩ ra nhưng chắc chắn sẽ có cái lợi ích hơn nón lá.

Câu chuyện lại vào ngõ cụt. Thằng Cò không nói gì, bâng quơ nghĩ đến bao giờ nó có người yêu, cũng sẽ cùng cô đi hái rau như vậy. Nhưng mà lỡ người ta không chịu thì sao? Ai đâu lại thích cuộc sống tối ngày ruộng đồng cá lươn rau dại như nó chứ. Vì vậy mà nó do dự lần chần, lòng tuy thích mà chân chẳng nhúc nhích. Lâu dần nó buông xuôi.

Chờ lâu đất cũng hóa quen, Út canh tầm chiều là cắp nón qua chỗ Cò. Khác với thương nhau thương cả đường đi, mấy đêm qua Út nằm mà vu vơ giận hờn. Nghĩ Cò cố tình hay vô ý mà không biết tình cảm chân thành của Út. Cò đâu biết Út chẳng cần giàu sang gì, dẫu phải sống trong căn nhà tuềnh toàng lộng gió, mối đục rỗng ruột cột kèo của ngoại Út vẫn cam lòng. Rồi Út tưởng tượng cảnh sau này cùng Cò sớm chiều chăm lo mảnh ruộng, anh câu cá em làm mắm, anh thương ông bà ngoại em chăm lo ngày ba bữa cơm cho ông bà. Nghĩ đến đâu tình cảm dâng lên đến đó...

Nhưng mà Út chờ mãi, chờ biết bao buổi chiều tà. Lời yêu thương Cò vẫn không mở, còn cố tình mấy lần gọi Út thành "cô Hai". Út lại mất ngủ mấy đêm. Út quyết không đến chỗ Cò chi nữa. Trâu đi tìm cọc chứ cọc không đi tìm trâu bao giờ. Huống chi trâu quá vô tình.